Ir al contenido

Leyenda d'o Barón d'Espés

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Santa María d'Obarra

La leyenda d'o barón d'Espés u d'o sinyor d'Espés ye una versión ribagorzana d'o mito d'o cazataire maldito. O barón d'Espés u sinyor d'Espés yera un mecenas d'o monesterio d'Obarra, apedecato en este monesterio, que dimpués pasó a fer part d'a imachinación popular d'a val d'Isabana.

Bernardo, barón d'Espés, yera de camín ta Obarra cuan sintió uns susurros, provinients de bruixas u duendes, que li deciban:

Barón d'Espés, barón d'Espés si a Obarra va,
a Espés no hi tornaràs mes

Bernardo no teneba miedo y contestó:

¿En els tres gossos que porto
i la espingarda?
Tornar o no tornar
a Obarra vull anar

Siguió o suyo camín. Poco enantes d'a suya muerte encara podió sentir:

A Obarra ia hi va anar
pero no en va tornar

En este inte os tres cans se transformoron en animals furos por un encantamiento y lo matoron fendo-lo a piazos.

Seguntes atras versions os mesmos duendes u bruixas de Turbón lo matoron con as suyas mans. Seguntes Serrano Dolader, que cita a Pedro Lafuente, a lo barón lo matoron os cans d'o monesterio d'Obarra dimpués de que la chent lo apresegasen en o congustro de Croqueta como venganza por pactar con as bruixas pa poder aproveitar-se de cualsiquier muller que querese.

Carlos Francos diz que morió una nueit de tronada en Sant Chuan cuan prebaba de robar o trasoro d'o monesterio. Lo se mincharían os suyos cans u lo se levaría a corrient d'o río. Os viellos d'a vall de Lierp dicen que han visto en Obarra estatuas de cans de piedra en o mausoleu d'o barón.

Jesús Castiella da atra versión d'o dialogo entre o barón y as bruixas:

Sinyor d'Espés, Sinyor d'Espés,

Si vas a Obarra
a Espés no tornarás mas
-¿En los tres gossos que porto
i l'aspingarda?
Tornar o no tornar
yo a Obarra vull anar
-A Obarra sí, hi va anar

pero no en va tornar

Tamién Eduardo Vicente de Vera en replega una versión en Calibos de Fogaril:

Sinyó, sinyó d'Espés,

si a Ubarra vas
no i tornarás mes
-Aná u no torná
yo a Ubarra voi a aná
en els gosos que porto
y en l'espingarda

yo a Ubarra voi aná


Mitolochía aragonesa
Dioses Anayet - Arafita - Balaitús - Bébrix - Culibiellas - Gabardiella - Gabardón - Gratal - Hercules - Pyrene
Chigants Aneto - Atland - Ciclope de l'aniello - Cherión - Chenios d'as nieus - Chigant de Muyed - Chuan Ralla - Fotronero - Guara - Home granizo de Turbón - Home granizo d'a Val d'Onsella - Rondán - Silván
Sers Basaharau - Bilbiana - Belaín - Diaple - Diaplerons - Moras - Encantaria - Ensundiero - Fada - Filadera - Follez - Furtaperas - Hebe - Lainas - Mamés - Mariuena - Martinico - Minairons - Home choto - Home granizo - Pastor de lupos - Peinadora - Sacamantecas - Unyazas
Bruixas y bruixons Amaría d'Arbués - Catalina Aznar - Cristineta d'Alcoleya - Devinaire - Guirandana de Lai - Gracia Bielsa - Gracia de Valle - Glaudonetas - Martina Gen - Maut - Narbona d'Arcal - Pedro Arruebo - Pedro de Ysabal - Tía Casca - Tía Galga - Tía Picolla - Urganda
Animals Babieca - Buco - Caballo - Can - Craba - Dragón (Ambel, Bronchales, Dugo) - Gato - Lacuerco - Liebre - Lupo - Marta - Onso - Sirpient
Pantasmas Abad d'Alquezra - Almetas de Roldán - Berenguer de Bellvis - Celina - Cura de Benás - Doncella de Buera - Lumbretas - Guzpatas - Pantasma d'Asba - Pantasma d'a lungara - Pantasma de Sarinyena - Pantasma de Sant Chuan d'a Penya - Pantasmas de Sopeira - Pantasma d'a villa de Sos - Prior d'Urmella
Elementos

Almetas - Aniello machico - Brinzoner - Cardincha - Durendart - Esconchurador - Espantabruixas - O Libret - Religada

Leyendas

Amants de Teruel - Árbol de Sobrarbe - Barón Artal de Mur - Barón d'Escrich - Barón d'Espés - Campana de Uesca - Campana de Viliella - Cuento d'os cheposos - Fustero de Bara - Cazataire maldito - Ferrero de Serradui - Fortún de Vizcarra - Franceset de Castanesa - Fundación de Sant Chuan d'a Penya - Galino Galinás - Marieta - Palafox - Santo Gredal - Tío Apolinar - Trachinero d'Espés - O toro y a estrela - Soterrada viva d'Alfambra - Viellas pervivients

Paraches

Basa de la Mora - Pozo de Sant Lazaro - Turbón