Mariuena

Representación de Mari

Mariuena ye o nombre que recibe en l'Alto Aragón a diosa Mari d'a mitolochía vasca. Ye a deidat prencipal d'o panteyón vasco estando un ser practicament omnipotent. Habita en totas as tucas d'as montanyas vascas, recibindo un nombre por cada montanya. O suyo marito ye Sugaar, y as suyas asistents son as bruixas (en vasco "sorginas").

En a tradición aragonesa a diosa ye buena, por ixo se diz Mariuena, mientres que en a tradición vasca ye mala, decindo-se Marigaizto (en vasco "gaizto" significa "malo"). Ye posible que d'aquí derive a expresión "en tiempos de Mari Castaña", ye decir a Mari Maligna.

Etimolochía

Bi ha dos teorías ta a etimolochía de Mari. Una diz que ye una adaptación d'o nombre d'a semi-divinidat cristiana María, encara que aplicato a un personache esencialment diferent y más antigo. L'atra proposa que ha perdito a primera vocal, estando posiblement en orichen "Amari" ("Ama" mai + "ari"), ye decir l'oficio d'estar mai, u bien "Emari" ("Eman" dar, donar + "ari"): don, present. As dos proposas no s'excluyen necesariament.

Bibliografia

• Breve inventario de seres mitológicos fantásticos y misteriosos de Aragón. Chema G. Lera. Prames. ISBN 978-84-8321-268-4

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Mari.

Mitolochía aragonesa
Dioses	Anayet - Arafita - Balaitús - Bébrix - Culibillas - Gabardiella - Gabardón - Hercules - Gratal - Pyrene
Chigants	Aneto - Atland - Ciclope de l'aniello - Cherión - Chenios d'as nieus - Chigant de Muyed - Chuan Ralla - Fotronero - Guara - Home granizo de Turbón - Home granizo d'a Val d'Onsella - Rondán - Silván
Sers	Basaharau - Bilbiana - Belaín - Diaple - Diaplerons - Moras - Encantaria - Ensundiero - Fada - Filadera - Folletz - Furtaperas - Hebe - Lainas - Mamés - Mariuena - Martinico - Minairons - Home choto - Home granizo - Pastor de lupos - Peinadora - Sacamantecas - Unyazas
Bruixas y bruixons	Amaría d'Arbués - Catalina Aznar - Cristineta d'Alcoleya - Devinaire - Gracia Bielsa - Gracia de Valle - Glaudonetas - Martina Gen - Maut - Pedro Arruebo - Pedro de Ysabal - Tía Casca - Tía Galga - Tía Picolla - Urganda
Animals	Babieca - Buco - Caballo - Can - Craba - Dragón - Gato - Lacuerco - Liebre - Lupo - Onso - Sirpient
Pantasmas	Abad d'Alquezra - Almetas de Roldán - Berenguer de Bellvis - Celina - Cura de Benás - Doncella de Buera - Lumbretas - Guzpatas - Pantasma d'Asba - Pantasma d'a lungara - Pantasma de Sarinyena - Pantasma de Sant Chuan d'a Penya - Pantasmas de Sopeira - Pantasma d'a villa de Sos - Prior d'Urmella
Elementos	Almetas - Aniello machico - Brinzoner - Cardincha - Durendart - Esconchurador - Espantabruixas - O Libret - Religada
Leyendas	Aimants de Teruel - Árbol de Sobrarbe - Trachinero d'Espés - Barón Artal de Mur - Barón d'Escrich - Barón d'Espés - Campana de Uesca - Campana de Viliella - Cuento d'os cheposos - Fustero de Bara - Cazataire maldito - Ferrero de Serradui - Fortún de Vizcarra - Franceset de Castanesa - Fundación de Sant Chuan d'a Penya - Galino Galinás - Marieta - Palafox - Santo Gredal - Tío Apolinar - O toro y a estrela - La soterrada viva d'Alfambra - Viellas pervivients
Paraches	Basa de la Mora - Pozo de Sant Lazaro - Turbón