Luenga valenciana
(Reendrezau dende Idioma valencián)
Valencián Valencià | |
---|---|
![]() Situación d'o valencián | |
Localización cheografica | |
Estau | {{{estau}}} |
País | {{{país}}} |
Rechión | {{{rechión}}} |
Parlau en | País Valencián y sud de Catalunya |
Lugars principals | |
Estatus | |
Atras denominacions | Catalán valencián |
Charradors | 2.000.000 |
Oficial en | ![]() |
Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
Regulau por | {{{regulau}}} |
Vitalidat | |
Escritors principals | |
Rasgos dialectals | |
Clasificación lingüistica | |
Indo-europea | |
Codigos | |
ISO 639-1 | ca |
ISO 639-2 | cat |
ISO 639-3 | {{{iso3}}} |
SIL | cat |
A luenga valenciana u valencián ye o nombre historico y tradicional de l'idioma catalán que se charra en a Comunidat Valenciana, an ye oficial chunto a lo castellán. Tamién ye o nombre que se da a ista luenga en o suyo Estatuto d'Autonomía. Ye tamién un dialecto d'o catalán charrau en o País Valencián y o sud de Catalunya, aplegant a las Tierras de l'Ebro catalanas y a la comarca de Matarranya.
Fonetica[editar | modificar o codigo]
- Pronunciación d'a -r final, perdida en catalán cheneral: cantar, ahir.
- A g, j tien una pronunciación prepalatal africata sonora, como en italián, a diferencia d'o catalán central que tien una pronunciación fricativa sonora. En o valencián d'a Huerta s'ha enxordiu y se pronuncia como a nuestra ch, y ye conoixiu como valencián apichat.
Morfolochía[editar | modificar o codigo]
- Morfema de primera persona singular d'a 1ª conchugación en -e: jo cante.
- En as atras conchugacions no existe morfema, como en catalán medieval: jo sent, jo dorm.
- Pasau imperfecto de subchuntivo como en ansotano y parte d'o castellán: jo cantara, tu cantares, ell cantara, nosaltres cantàrem, vosaltres cantàreu, ells cantaren, en cuenta d'a forma cheneral en catalán tipo jo cantés, tu cantessis, etz... de o qual se'n usa una variedat en o standard valencián: jo cantàs, tu cantasses. A muga entre os dos sistemas ye a linia Villores-Alcalá d'Exibert.
- Conservación d'os tres graus en os demostrativos y adverbios locativos (como en aragonés, castellán y portugués, encara que no ye un castellanismo, por estar un caracter regular d'o catalán medieval) y emplego d'as formas no reforzadas d'os demostrativos de 1º y 2º grau: este, eixe, aquell; açò, això, allò; ací, ahí, allí o allà.
- En o valencián central y en zonas d'o valencián d'Alicant tién vitalidat o pasau perfecto simple d'indicativo d’a luenga clasica: jo cantí (en pasau perfecto perifrastico: jo vaig cantar), jo fiu (jo vaig fer), ells menjaren (ells van menjar).
Sintaxi[editar | modificar o codigo]
- As combinacions de pronombres de dativo y acusativo de tercera presona son inversas con respecto a o catalán central, pero mantienen a forma de dativo como en catalán medieval y en belsetán.
- Li la ("le'n" en aragonés actual, la hi en algunas variantes catalanas)
- Li'l ("le'n" en aragonés actual, l'hi en algunas variantes catalanas)
- Li les ("le'n" en aragonés actual, les-hi en algunas variantes catalanas)
- Li'ls ("le'n" en aragonés actual, els-hi en algunas variantes catalanas)
Bibliografía[editar | modificar o codigo]
- (es) VENY, Joan: Posibles huellas aragonesas en valenciano. Publicau en "Actas del I Congreso de Lingüistas Aragoneses". Deputación Cheneral d'Aragón, 1991.
- (es) CASANOVA, Emili: Influencia histórica del aragonés sobre el valenciano. Archivo de Filología Aragonesa, nº 67, 2011, pp. 201–235, ISSN: 0210-5624.
Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]
Vinclos externos[editar | modificar o codigo]
- Acadèmia Valenciana de la Llengua (Academia Valenciana d'a Luenga)
- Real Acadèmia de Cultura Valenciana
- Política Lingüística Generalitat Valenciana