Accipiter nisus

Accipiter nisus
Accipiter nisus
Estato de conservación
Seguro.
Clasificación scientifica
Dominio: Eukaryota Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Aves Orden: Accipitriformes Familia: Accipitridae Chenero: Accipiter Especie: A. nisus
Nomenclatura binominal
Accipiter nisus
Linnaeus, 1758

O gabilán u esparveret (Accipiter nisus (L., 1758)) ye un ave rapinyadera de dimensions chicas d'a familia d'as accipitridas, cazadera en as selvas especializata en a captura de muixons més chicotz que ella.

As suyas colors son fuscas per alto, per l'usual grisas, y blancas con rayetas negras per a tripa en as fembras, estando sobstituita la tonalidat blanca choven per una de més royenca en os masclos de més edat, que se concentra en as galtas y o peto. As fembras gosan arribar t'as midas més grans, como en a més gran parte d'as rapinyaderas, estando las midas caracteristicas d'a especie d'entre os 27 y 37 cm de lonchitut. Ye asinas a segunda rapinyadera més chicota d'Eurasia dezaga d'os ciquilins y os esmerellons.

Se tracta d'una especie autoctona d'Eurasia y d'o norte d'Africa. Sen gosa trobar, per regular, en selvas viellas, d'as quals ne tría as de coniferas ta fer-be o niedo. Os niedos son d'arquitectura bella cosa millor treballada que no en a resta de aves de presa, de forma arronchadeta, siempre alto en os árbols. Tapizan os niedos, que son feitos de brancas y paletz, con plumas, e i meten una covada d'entre 4 y 5 uevos que i van ficando con intervalos d'entre 3 y 4 días d'entre ells. A fembra se cluca a partir que b'haiga ficato lo tercer uevo, y se fa alimentar per o masclo mientres que dura a covata, que ye alto u baixo de 35 días.

Os polletz completan o plomache d'aligón arredol d'o día 28 de vita, y aunque s'esvolutan dende bien chicotz, prencipian a revolar-se a partir d'o día 32. A partir d'ixe punto, os aligons s'exparden per arredol de l'árbol en o que i heban feito niedo, y romanen a expensas d'os suyos prochenitors ta alimentar-se anque ells haigan de buscar en a redolada.

Nombre

Como tamién pasa con o suyo familiar l'azor, o gabilán conoix denominacions populars que el quieren emparentar con os «esparvers», anque no sigan tan relacionatos con o chenero Buteo que ye el d'os verdaders esparvers. S'ha puesto documentar o nombre popular d'«esparveret», en forma deminutiva, en as localidatz de Sarller, Bisagorri, Renanué, Esdolomada y Castanesa en a Ribagorza; Vió, Guaso, Puértolas y Nerín en o Sobrarbe; Rodellar y Alquezra en o Semontano de Balbastro; y Pandicosa en l'Alto Galligo. Altros autors dan como cheneral en Aragón a forma «gabilán», «gabilán».

Imáchens

• 
  Masclo con una presa
• 
  Masclo
• 
  Fembra con una presa
• 
  Fembra
• 
  Accipiter nisus

Se veiga tamién

• Azor
• Ciquilín
• Esparver (desambigación)
• Falcón
• Ciquilín
• Esmerellón

Vinclos externos

• Wikispecies tiene un articlo sobre Accipiter nisus.
• Se veigan as imáchens de Commons sobre Accipiter nisus.
• (es) Información d'o Gabilán.