Vilanova

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo ye sobre un municipio aragonés en a comarca de Ribagorza; ta atros usos, se veiga Vilanova (desambigación).

Vilanova
Municipio d'Aragón
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Ribagorza
Partiu chudicial	Boltanya
Superficie	7 km²
Población  • Total  • Densidat	176 hab. (2013) 25,14 hab/km²
Altaria  • Meyana	982 m.
Distancia  • 136 km	enta Uesca
Alcalde	Miguel Ángel Plaza Lomillos
Codigo postal	22467
Chentilicio	vilanován/a y bocatovas.
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza
Coordenadas	42°32’52’’N 0°27’40’’E
Vilanova Vilanova en Aragón
Web oficial

Ista fuella ye escrita en benasqués.

Vilanova (en castellano Villanova de Ésera, en catalán Vilanova d'Éssera, oficialment Villanova/Villanoba) ye un municipi de la provincia de Uesca, que se troba a la comarca de Ribagorza, a la boca d'abaixo de la vall de Benás, dintro de la conca de l'Esera y dan ombra d'estar-se entre las serras de Chía y de la vall.

El llugar de Vilanova tien dos nuclios de casas deseparats l'un de l'altro, cadagún dan la suya ilesia, que son fetas d'els temps d'el romanico aragonés. El casc urbano d'el llugar se composa de bellas casas sinyorials coma Casa Riu y Casa Betràn, y la mes important de totas, Casa d'el Señor que va ser propiedat d'els Bardaixí.

Vilanova se troba a vinticinc kilometros debaixo de la complleguera alta de la vall y d'el macizo de la Maladeta-Aneto, a on que yera planeyau que se fes un tunel pasadero enta Franza que mai no se va fer. 42 kilometros mas luent, ta l'este de la muga dan Catalunya, y 135 Km enta l'uest de la capital de la provincia.

El chentilicio de vilanova ye "vilanován/a", pero amés els llugars vecins emplegan ta éls la embotada "bocatovas"

Toponimia

A'l fogache de 1405 escriben Villanueva de Martin Lopez de Ciresuela.

Demografía

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - - - - - - - 243

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 - - - - 131 - - - -

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - 104 132 140 137 131

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 134 133 122 154 156 157 150 154 157

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 148 150 159 157 162 164 159 168 174

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - 171 170 - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Climatolochía

• Temperatura michana anyal: 9,6 graus centigraus.
• Precipitación michana anyal: 1.140 mm

Economía

La economía d'el llugar antigament yera basada a'l bestiar bovín que bien se feba en las fincas de la vall. Dan l'arribada d'el siglo vinte y, sobretot, la construcción de las pistas d'esquí t'alto, ta Sarller, que van vinre a chuntar-se que ya no marchaba bien el tinre bestiar en la ball, van fer que alavegada se fes prou mes facil de vivir d'el turismo que no de la terra, y se ba reconvertir la economía d'el llugar. Encara huei se i poden veder els efectos d'ixe cambio, y coma la vall entera se va cambiar de vestuache y calceros, coma qui diu, y se va ficar de plen en el negoci turistico que de Vilanova enta Benás fa correr els dineros y ha achudau a veder huei una vall de Benás prou viva.

Festas y festividats d'el llugar

• 29 d'abril, Festa mayor fend honors ta Sant Pero Martir, que ta'l cabo de la semana de Sant Chorche. Tradicionalment, se i fa una romería de la plaza d'el llugar ta la ermita que bi ha per alto, bels 40 minutos dillá en la serra, d'antis mes, se puyaban els chóvens n'els albars mirand de doplar-los per els pesos penchats de la punta d'alto d'els arbres.

As dos ilesias de Vilanova

Os vilanovans tenen una ilesia a cada barrio d'el llugar. Son d'estilo romanico aragonés. La primera y mes antiga ye Santa María, en el barrio homonimo, ta la cual en chiner d'el 2006 ya se va dir que heba intencions de mirar de restaurar-la. L'altra ilesia ye Sant Pero, patrón d'el llugar, y se ba fer enamplada n'el siglo XVI per la cual cosa els rasgos mes romanicos han quedau amagats per l'estilo posterior.

Parla

En el llugar de Vilanova s'heba parlau tradicionalment una variedat aragonesa oriental de transición d'el benasqués ta l'alto ribagorzano, anque coma tot hu referent a las parlas de Benás, dengún no se posa d'alcuerdo de coma se be de dir. Els propios vilanovans cllaman patués a la suya parla, coma las parlas de mes d'alto de la vall, pero el suyo malnombre (bocatovas) fa veder la opinión que moltos d'els suyos vecins nevats (d'a complleguera mes alta de Benás) en han quiesto tinre, d'el que se i parla en el llugar.

Mes cientificament, pareixe que la versión de que mes se ragona ye que, en verdat, ye patués mes que no altra forma ribagorsana, anque dan particularidats que el relacionan dan el ribagorzano. La forma patuesa, pos, d'el llugar de vilanova sería de plen dintro de la zona benasquesa meridional (pllurals femeninos rematats en "-as" en cuenta d'"-es" coma se diría a la vall).

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido de los Socialistas de Aragón	-	1	4	5	4	5	5	5	5	5	5
Partido Popular	-	3	1	-	1	0	0	0	0	0	0
Independients	5	1	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	5	5	5	5	5	5	5	5	5	5	5

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983
1983–1987
1987–1991
1991–1995
1995–1999
1999–2003
2003–2007
2007–2011
2011–2015	Miguel Ángel Plaza Lomillos	Partido de los Socialistas de Aragón
2015–2019
2019–2023
2023–2027	Boro Tuset Borreda	PSOE

Enlasaments externos

• (es) Bilanoba n'el portal CaiAragón.com
• (es) Bilanoba en LosPirineos.info