Plantilla:Navarra/Sapebas

Sapebas de Navarra[modificar o codigo]

Cada mes s'ira cambeando

a ciudat de Tudela ye a capital d'a Ribera Navarra, d'o partito chudicial d'o suyo nombre, d'a merindat de Tudela, a segunda población de Navarra por o suyo numero d'habitants (dimpués de Pamplona) y tamién ye a seu d'a diocesi de Tudela?.
as Merindatz de Navarra son a división administrativa tradicional d'o reino de Navarra, con seis merindatz, Merindat d'Estella, Merindat de Pamplona, Merindat de Sangüesa, Merindat d'Olit, Merindat de Tudela y Merindat d'Ultrapuertos, y que ista zaguera hue fa parte d'o departamento francés d'os Pireneus Atlanticos con a resta de territorios d'Iparralde?.

en 1119 o rei Alifonso I O Batallero conquirió a ciudat de Tudela, l'adhibió á o reino aragonés-navarro, y li atorgó o Fuero de Nachera y o Fuero d'o Sobrarbe ta contribuyir á aumentar a suya población cristiana?.
a ciudat de Pamplona, a capital de Navarra, se diz asinas en honor a lo melitar romano Pompeyo, que i estió en o sieglo I aC mientres as Guerras Sertorianas?.

en o norte de Navarra se i charra basco y en o centro o castellano, encara que en a Edat Meya se charraba o romance navarro en o sud y l'este y l'occitán en ciudatz d'o camín de Sant Chaime?.
l'orichen d'a ciudat d'Olit estió quan lo rei visigodo Suintilla fundó a ciudat d'Oligicus en 621 y la tornó á fortificar pa fer frent a los bascons?.

a ilesia de Sant Adrián de Vadoluengo, hue en termin municipal de Sangüesa, estió d'antis más en Aragón, estando a muga entre o reino d'Aragón y o reino de Navarra?.
o navarro-aragonés ye a denominación d'o romance medieval que representa a evolución d'o latín en l'Alto Aragón, este y sud de Navarra y en La Rioja, no guaire diferent d'o mozarabe de a val d'Ebro?.

o río Irati tien o suyo naixedero en a selva d'Irati, en a muga de Navarra con Francia, en as estribacions orientals d'os Pireneus, trescruza dimpués a val d'Escua, Oroz-Betelu, o entibo d'Itoiz y Lumbier, a on forma a dita Foz de Lumbier, dica desauguar en o río Aragón amán de Sangüesa dimpués d'un recorrito de 88 km?.
os descendients d'os francos (u occitans) que s'establioron en Estella mantenioron l'emplego de l'occitán cispirenenco dica lo sieglo XVI, feito favoreixito por que en los lugars d'arredol se charraba basco en la Edat Meya y no una luenga romance como en atros lugars de Castiella, Navarra y Aragón a on i habió francos?.