Glaciars d'os Pireneus

Glaciar d'Osso, en o Pireneu.

Os glaciars d'os Pireneus son a resta d'as masas de chelo que cubriban a cordelera mientres a era glacial. Son os glaciarss mas meridionals d'Europa y, encara que se troban distribuyius por as dos versants pirenencas, son mas grans en a versant sud. Toz son glaciars de montanya en a suya zaguera fase. Nomás se conservan os circos glaciars y, en bels casos, chicotas luengas que no descienden dica a la val.

Quedan 19 glaciars en os Pireneus, d'os que nomás 10 pueden estar consideraus glaciars propiament ditos, ya que 9 d'istos son cheleras, ye decir, masas de chelo permanent de cierta grandaria pero sin de movimiento propio, que ye a característica definitoria d'un glaciar.

Fuoron cartografiaus por primera vegada por o cheografo francés y alemán Franz Schrader, que estudeó os glaciars pirenencos dica zaguerías d'o sieglo XIX fendo medicions de cadagún d'éls. Por ixas envueltas os glaciars d'a cordelera ocupaban 1.779 hectarias. Huei ocupan bellas 600 hectarias en dos versants.

Versant sud

Nomás a parti central d'a versant sud d'os Pireneus conta con glaciars. Se concentran en a cabecera d'as vals de Tena, Ordesa y Benás. A orientación habitual d'istos glaciars ye a norte y nomás se presentan a partir d'os 2.700 metros d'altaria, por un regular rodiadas por circos glaciars rocosos de mas de 3.000 metros. Os glaciars y cheleras d'a versant sud con una superficie de mas d'1 hectaria (10.000 metres cuadraus) son:

Macizo de Pico Moros

• Glaciar de ras Frondiellas - 7,2 ha (2020)
• Glaciar de ra Breca Latour - 1 ha (2020)

Macizo d'os Picos de l'Infierno

Glaciar de l'Infierno.

• Glaciar de l'Infierno - 9,6 ha (2020)
• Glaciar de Punta Zarra - 2 ha (2000)

Macizo de Camachibosa

• Glaciar de ro Clot de ra Fuent - 2,2 ha (2000)
• Glaciar de ra Labaza - 9 ha

Macizo d'as Tres Serols

• Glaciar d'as Tres Serols - 47,6 ha (2000)
• Glaciar de Marmorés - 12,4 ha (2000)
• Glaciar d'Anyisclo - 4,4 ha (2000)

Macizo de l'Almunia

• Glaciar de Rubinyera - 6 ha (2000)

Macizo de Pocez

• Glaciar de Pocez - 10,9 ha (2000)
• Glaciar de Lardana - 17,8 ha (2000)
• Glaciar de la Paúl - 12,2 ha (2000)

Macizo de Perdiguero

• Glaciar de Lliterola - 3,8 ha (2000)
• Glaciar de Tusse de Remunye - 3,5 ha (2000)
• Glaciar de Malpás - 3,8 ha (2000)

Macizo de la Maladeta

• Glaciar d'Aneto - 89,9 ha (2000)
• Glaciar de la Maladeta - 50 ha (2000)
• Glaciar de Barrancs - 14,5 ha (2000)
• Glaciar de Corones - 6,5 ha (2000)
• Glaciar de Tempestaz - 21,2 ha (2000)
• Glaciar d'Alba - 1,9 ha (2000)
• Glaciar d'Ixalenques - 4,2 ha (2000)
• Glaciar de Creuenya

Macizo d'el Besiberri

• Glaciar d'el Besiberri - 6 ha (2008)

Versant norte

Igual que en a versant sud, en a versant norte d'a cordelera os glaciars se concentran en l'aria central d'a cadena muntanyosa. Apareixen a partir d'os 2.800 metros d'altaria. En ista versant i hai l'unico glaciar propiament dito de toz os Pireneus, o glaciar d'Osso, en a cara norte d'o macizo de Camachibosa. Os glaciars y cheleras d'a versant norte con una superficie de mas d'una hectaria son:

Macizo de Pico Moros

• Glaciar de Pabat - 0,5 ha (2020)
• Glaciar deras Nèus - 8 ha (2007)

Macizo de Camachibosa

• Glaciar d'Osso - 36 ha (2007)
• Glaciar deras Oletas de Gauba - 13,5 ha (2007)
• Glaciar de Petita Vinhamala - 4 ha (2020)
• Glaciar de Montferrato - 3 ha (2020)

Val de Marcadau

• Glaciar d'Aragón - 5 ha (2020)

Macizo d'as Tres Serols-Gavarnía

• Glaciar de ros Cabietos - 8 ha (2007)
• Glaciar de Tallón - 12 ha (2007)
• Glaciar de ro Casco - 3 ha (2020)
• Glaciar dera Chorrèra - 3 ha (2020)
• Glaciar de ro Espaldador - 1 ha (2020)
• Glaciar Occidental de Marmorés - 9 ha (2020)
• Glaciar Occidental de Pailla - 3 ha (2020)
• Glaciar Oriental de Pailla - 2 ha (2020)
• Glaciar d'Estazón - 3 ha (2020)

Macizo de l'Almunia

• Glaciar de l'Almunia - 4 ha (2007)
• Glaciar de Barrosa - 5 ha (2001)

Macizo de Perdiguero

• Glaciar de Gorgs Bllancs - 2,5 ha (2006)
• Glaciar d'el Sellant de la Vaca - 13,5 ha (2007)
• Glaciar d'el Portillón d'O - 4 ha (2007)
• Glaciar d'el Bom - 7 ha (2007)

Macizo de Mont Valièr

• Glaciar de Mont Valièr - 1,5 ha (2004)

Estau actual

Toz os glaciars d'o Pireneu se troban en recesión dende fa dos sieglos. Se calcula que en 1830 a superficie glacial d'as dos versants d'o Pireneu yera d'unas 2.000 hectarias (20 kilometros cuadraus) y huei s'ha quedau reducida a una cuarta parti. As causas por as que as cheleras pirenencas se son regalando se deben fundamentalment a o calentamiento progresivo d'a superficie d'a Tierra dende a final d'a Chicota Edat de Chelo. En as zagueras decadas a velocidat de fusión ha puyau y se preveye que en l'anyo 2070 no quedarán glaciars en os Pireneus. Con a desaparición d'istos glaciars se daría por consumada a desglaciación en a peninsula Iberica una vegada desapareixius os casquez d'a Cordelera Cantabrica, o Sistema Central y Sierra Nevada en os sieglos precedents.

A causa d'o suyo estau terminal os glaciars pirenencos son obchecto d'especial atención por parti d'as autoridaz espanyolas y francesas. En Aragón fue declarau o Molimento Natural d'os Glaciars Pirenencos en 1990. L'aria protechida en a versant aragonesa ye de 2.411 hectarias que abracan a masa chelada d'o glaciar y as morrenas labradas por istos glaciars en tiempos pasaus.

Vinclos externos

• (es) Los glaciares altoaragoneses. Javier Chueca Cía y Fernando Lampre Vitaller. Cuadernos Altoaragoneses de Trabajo N°21. Instituto de Estudios Altoaragoneses
• (es) Monumentos Naturales de los Glaciares Pirenaicos. Gubierno d'Aragón. PRAMES S.A.

• Datos: Q3108382
• Multimedia: Glaciers of the Pyrenees / Q3108382