Ir al contenido

Glaciar d'Aneto

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Glaciar d'Aneto
Glaciar d'Aneto
Situación
País Aragón
Comarca Ribagorza
Provincia Uesca
Municipio Benás
Cheografía
Aria protechida Parque Natural de Pocez-Maladeta
Molimento Natural d'os Glaciars Pirenencos
Cordelera Pireneu
Macizo Macizo de la Maladeta
Val Val de Benás
Datos
Tipo Glaciar de montanya
Estau En retacule
Frent Morrena
Pai
Derivaus
Altaria
Largaria
Superficie 90 ha
Fondura 50 m
Velocidat
Cimas Tuca d'Aneto (3.404 m)
Ríos Río Esera
Mapa

O glaciar d'Aneto ye o glaciar mas gran d'os Pireneus. Se troba administrativament en o municipio de Benás (Ribagorza). Ocupa 90 hectarias de superficie con 50 metros de fondura maxima.[1] A suya morrena terminal ha creyau un caotico rete de rocas a os suyos piez que dificultan notablement a puyada d'agüerro y primavera, cuan a nieu nomás las cubre con una fina capa. Manimenos, en l'actualidat, o desplazamiento d'os suyos chelos s'ha reduciu prou, por lo que as crepazas d'a suya superficie no tienen a peligrosidat de fa sieglos. Ye posible que en un esdevenidero no muit luengo iste glaciar quede dividiu en dos partis, en seccionar-se a masa amanada a la tuca d'Aneto d'a que s'estendilla a o piet d'a tuca de Corones.

Cheografía

[editar | modificar o codigo]

Iste glaciar ye situau baixo o pico mas alto d'os Pireneus, l'Aneto. Se troba sobre un amplo plan inclinau enta o nord-este y amugau por as tucas de la Maladeta, a punta d'Astorg y l'Aneto. Ye un glaciar de montanya.

Presenta dos sectors distintos: o sector oriental que naixe baixo o collau de Corones y o sector occidental que baixa dende a punta d'Astorg. As morrenas d'a Chicota Edat de Chelo en forma de "W" amuestran a extension antiga d'os dos sectors.

As auguas d'o glaciar de l'Aneto se chuntan o río de Barrancs, orichen d'o río Esera.

O glaciar d'Aneto visto dende o Portillón Inferior, en 1862.
O glaciar d'Aneto visto dende o Portillón Inferior, o 10 d'agosto de 1986.

O glaciar pareixe haber teniu o suyo maximo en a Chicota Edat de Chelo entre 1820 y 1825, remanindo estable dica 1850. Por ixas envueltas, yera o mas gran d'os Pireneus con una superficie de 2,50 km² y una largaria maxima de 1,9 km. O sector oriental yera o que descendeba mas baixo, o suyo frent s'establiba a 2.410 metros d'altaria.

Ye en istas condicions cuan Platon de Tchihatcheff fa a primera puyada ta l'Aneto o 20 de chulio de 1842. Ixe día prenió a vía sud ta evitar traversar o glaciar d'Aneto, que ta par d'alavez yera prou granizo. No arribo ta él dica o cuello de Corones. Asinas, ta puyar a o teito d'os Pireneus, no cruzó nomás que a parti superior d'o glaciar. O 24 de chulio de 1842, Platon de Tchihatcheff reeditó a suya feta, ista vegada travesando o glaciar entero. Iste camín constituye l'actual vía normal de puyada ta l'Aneto.

A partir d'a segunda metat d'o sieglo XIX, a fusión d'o glaciar s'ha accelerau. O glaciar continó con ista mesma tendencia regresiva mientres tot o sieglo XX, a excepción de dos breus fases de treugua en as decadas de 1920-1930, y o periodo entre 1970 y 1985. A la fin d'ista zaguera, o glaciar teneba una superficie d'1,32 km² y os sectors oriental y occidental mediban respectivament 810 y 870 metros de largaria.

As muitas fotos de l'alpinista Jordi Camins Just amuestran que a la fin d'iste zaguer periodo d'estabilización, o sector oriental teneba una morfolochía convexa y muit crepazada, signo d'un glaciar en equilibrio. Manimenos, iste equilibrio no podió transformar-se en creiximiento glaciar debiu a las acumulacions de nieu deficitarias a partir de 1985.

En 1994, cientificos espanyols midioron con sondas de radar o glaciar d'Aneto, trobando un espesor maximo de 52 metros. Iste anyo teneba una superficie d'1,10 km².

Dimpués d'ista calendata, o glaciar baixa d'a barrera simbolica d'o kilometro cuadrau y no mide soque 81 hectarias en 2000. A suya superficie contina decreixendo: 69 hectarias en 2006, 62,5 hectarias en 2011 y 56 hectarias en 2016.

Simbolo d'a suya gran frachilidat, a parti superior situada baixo a cima de l'Aneto se desepara d'a resta de l'aparato en 2009. Dimpués, en 2012, a luenga d'o sector oriental ya ye desagregada de tot.

A partir de 2017, un chicot ibón apareixe por o retacule d'o sector occidental. Situau a 3.145 metros d'altaria, ye l'ibón mas alto d'o Pireneus.

En 2020, o glaciar no teneba mas 50 hectarias de chelo, con una largaria maxima de 570 metros (sector occidental).

Se veiga también

[editar | modificar o codigo]

Referencias

[editar | modificar o codigo]


Molimento Natural d'os Glaciars Pirenencos
Glaciars
Aneto | Barrancs | Corones | Frondiellas | Infierno | Lardana | La Paúl | Lliterola | Maladeta | Marmorés | Pocez | Tres Serols | Tempestaz
Cheleras

Alba | Anyisclo NE | Anyisclo SU | Bagüenyola | Breca Latour | Clot de ra Fuent | Creuenya | Forau de la Neu | Infierno Occidental | Infierno Oriental | Ixalenques | Labaza | Lardaneta | Malpás | Molseret | Perdiguero | Punta Zarra | Quixal d'Alba | Rubinyera | Tusse de Remunye

Glaciars rocosos
Argualas | Chiminucs