Diferencia entre revisiones de «Celtis australis»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
grafía
Linia 1: Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = Litonero}}
{{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = Litonero}}
{{Taxobox image | image = [[Imachen:Illustration Celtis australis0.jpg|250px|Litonero]]|caption = <small> ''Litonero'' </small>}}
{{Taxobox image | image = [[Imachen:Illustration Celtis australis0.jpg|250px|Litonero]]|caption = <small> ''Litonero'' </small>}}
Linia 16: Linia 15:
{{Taxobox_end}}
{{Taxobox_end}}


O '''litonero''' u '''latonero''' (''Celtis australis''), ye una [[espezie (biolochía)|espezie botanica]] perteneixient a la [[familia (biolochía)|familia]] d'as [[Cannabaceae]]. Ye orichinaria d'o sur d'[[Europa]], ueste d'[[Asia]] y o norte d'[[Africa]]. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose beyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet bibir entre 500 y 600 años y creix en toda mena de terrens.
O '''litonero''' u '''latonero''' (''Celtis australis''), ye una [[especie (biolochía)|especie botanica]] perteneixient a la [[familia (biolochía)|familia]] d'as ''[[Cannabaceae]]''. Ye orichinaria d'o sud d'[[Europa]], ueste d'[[Asia]] y o norte d'[[Africa]]. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose veyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet vivir entre 500 y 600 anyos y creix en toda mena de terrens.

== Descripción ==
== Descripción ==
Ye un [[árbol]] de [[caducifolio|fuella caduca]] que puet plegar a medir entre 20 y 25 metros d'[[altaria]], de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant a la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una [[cocoroza]] redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 a 15 cm de [[largaria]], son simples, alternas, pubescents, ovadas u lanceoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras a o tacto y con tres niérvols muito marcaus en l'anverso, que tien color verda fosca. O reverso, de color más clara, tien pilosidatz en os niérvols.


As [[flor]]s, hermafroditas u masculinas, son chicotas y de color verda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], dito '''litón''' u '''latón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel centimetro de [[diametro]], con muito cascuello y poca polpa. Ye verda antis de madurar, y quan maduran en [[agüerro]], se torna quasi negra por difuera y amariella por dintro.
Ye un [[árbol]] de [[caducifolio|fuella caduca]] que puet plegar a medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant a la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 a 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubeszents, obadas u lanzeoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras a o tacto y con tres niérbols muito marcaus en l'amberso, que tien color berda fosca. O reberso, de color más clara, tien pilosidaz en os niérbols.

As [[flor]]s, ermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], clamau '''litón''' u '''latón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel zentimentro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye berda antis de madurar, y quan maduran en [[agüerro]], se torna cuasi negra por difuera y amariella por dintro.


Floreix entre [[marzo]] y [[abril]].
Floreix entre [[marzo]] y [[abril]].


[[Imachen:Almez.jpg|thumb|left|Fuella de litonero y litón]]
[[Imachen:Almez.jpg|thumb|left|Fuella de litonero y litón.]]


== Habitat ==
== Habitat ==
Ye prou estendiu en a rechión [[Mar Mediterrania|mediterrania]] y o sudueste d'[[Asia]], serbindo a ormino como árbol ornamental en [[parque]]s, chardins y carreras. Por a suya flesibilidat y durazión y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas [[ferramienta]]s como [[rasclo]]s, palas d'abentar u [[forca]]s, y con as suyas radizes se fan [[pipa]]s de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta teñir a seda. As suyas brancas s'han emplegau como alimentazión ta o [[bestiar]], y tamién se'n quitaba leña y carbón. Amás d'ixo, tien propiedaz medezinals como astrichent, lenitibo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos son dulzes y comestibles, y se'n puede fer mermeladas con els.
Ye prou estendiu en a rechión [[Mar Mediterrania|mediterrania]] y o sudueste d'[[Asia]], servindo a ormino como árbol ornamental en [[parque]]s, chardins y carreras. Por a suya flexibilidat y duración y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas [[ferramienta]]s como [[rasclo]]s, palas d'aventar u [[forca]]s, y con as suyas radices se fan [[pipa]]s de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta tenyir a [[seda]]. As suyas brancas s'han emplegau como alimentación ta o [[bestiar]], y tamién se'n quitaba lenya y [[carbón vechetal]]. Amás d'ixo, tien propiedaz medecinals como astrichent, lenitivo, antidiarreico y estomacal. Os suyos [[fruito]]s son dulces y comestibles, y se'n puede fer [[mermelada]]s con els.

== Denominación popular ==
O nombre de l'árbol tien variants como '''litonero''', '''latonero''', ''leitonero''/''laitonero'' (Viello Sobrarbe),'''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con variants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etc) y o fruito, '''litón''', '''latón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[Aragonés cheso|cheso]], se diz '''grinyolera''' a l'árbol y '''grinyuelo''' a o fruito.


== Denominazión popular ==
O nombre de l'árbol tien bariants como '''litonero''', '''latonero''', ''leitonero''/''laitonero'' (Biello Sobrarbe),'''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con bariants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etz) y o fruito, '''litón''', '''latón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[Aragonés cheso|cheso]], se diz '''griñolera''' a l'árbol y '''griñuelo''' a o fruito.
== Sinonimos ==
== Sinonimos ==
* ''Celtis eriocarpa'' [[Decne.]] in [[Jacquem.]] [1824]
* ''Celtis eriocarpa'' [[Decne.]] in [[Jacquem.]] [1824]
* ''Celtis caucasica'' [[Willd.]] [1806]
* ''Celtis caucasica'' [[Willd.]] [1806]
* ''Celtis acuta'' [[Buch.-Ham.]] [1837]
* ''Celtis acuta'' [[Buch.-Ham.]] [1837]
* ''Celtis excelsa'' [[Salisb.]]<ref>Sinonimos en [http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFF/4.02/nn/14954/synonymie Tela botánica]</ref>
* ''Celtis excelsa'' [[Salisb.]]<ref>Sinonimos en [http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFF/4.02/nn/14954/synonymie Tela botánica.]</ref>

== Referencias ==
{{listaref}}


== Vinclos externos ==
{{commons|Celtis australis}}
{{commons|Celtis australis}}
{{wikispecies|Celtis australis}}
{{wikispecies|Celtis australis}}

== Referencias ==
{{listaref}}


[[Categoría:Celtis|australis]]
[[Categoría:Celtis|australis]]

Versión d'o 18:11 20 oct 2010

Litonero
Litonero
Litonero
Reino: Plantae
Subreino: Tracheobionta
División: Magnoliophyta
Clase: Magnoliopsida
Subclase: Hamamelidae
Orden: Rosales
Familia: Cannabaceae
Chenero: Celtis
Especie: C. australis
Celtis australis
L.

O litonero u latonero (Celtis australis), ye una especie botanica perteneixient a la familia d'as Cannabaceae. Ye orichinaria d'o sud d'Europa, ueste d'Asia y o norte d'Africa. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose veyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet vivir entre 500 y 600 anyos y creix en toda mena de terrens.

Descripción

Ye un árbol de fuella caduca que puet plegar a medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de tronco dreito y crosta grisa y lisa, semellant a la d'o ficus u o fabo, sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As fuellas, de 5 a 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubescents, ovadas u lanceoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras a o tacto y con tres niérvols muito marcaus en l'anverso, que tien color verda fosca. O reverso, de color más clara, tien pilosidatz en os niérvols.

As flors, hermafroditas u masculinas, son chicotas y de color verda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos pedunclos. O fruito, dito litón u latón, ye comestible y de buen gusto; ye una drupa carnosa de bel centimetro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye verda antis de madurar, y quan maduran en agüerro, se torna quasi negra por difuera y amariella por dintro.

Floreix entre marzo y abril.

Fuella de litonero y litón.

Habitat

Ye prou estendiu en a rechión mediterrania y o sudueste d'Asia, servindo a ormino como árbol ornamental en parques, chardins y carreras. Por a suya flexibilidat y duración y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas ferramientas como rasclos, palas d'aventar u forcas, y con as suyas radices se fan pipas de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta tenyir a seda. As suyas brancas s'han emplegau como alimentación ta o bestiar, y tamién se'n quitaba lenya y carbón vechetal. Amás d'ixo, tien propiedaz medecinals como astrichent, lenitivo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos son dulces y comestibles, y se'n puede fer mermeladas con els.

Denominación popular

O nombre de l'árbol tien variants como litonero, latonero, leitonero/laitonero (Viello Sobrarbe),lironer (chistabín) u aliconero (con variants foneticas como llitoner,latoner, etc) y o fruito, litón, latón, lirón u alica. En cheso, se diz grinyolera a l'árbol y grinyuelo a o fruito.

Sinonimos

Vinclos externos

Commons
Commons
Se veigan as imáchens de Commons sobre Celtis australis.
Biquiespecies
Biquiespecies
Se veiga a información de Biquiespecies sobre Celtis australis.

Referencias

  1. Sinonimos en Tela botánica.