Organo (biolochía)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Este articlo ye sobre un organo biolochico; pa atros usos d'a palabra organo, vaiga ta organo (desambigación).
O corazón (ilustración d'Hugo Heikenwaelder) ye un organo de l'aparato circulatorio.

Un organo ye en biolochía una estructura formada por a unión d'uns teixius que realizan una función común[1] dita "acto". Os organos son presents en a mes gran part d'os metazous y en as metafitas.

En os animals os organos fan part de sistemas y aparatos. En os sistemas os organos presentan un mesmo tipo de teixiu predominant y son toz parellanos. En os aparatos os organos presentan diferents tipos de teixius y pueden estar prou diferents.

En as plantas os organos se clasifican en vechetativos (radiz, tallo, fuella), y reproductivos (flor, simient, fruito, pinya).

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

A palabra organo tien en aragonés o significau tradicional d'o instrumento musical homonimo y deriva d'o latín organum, que significa instrumento. Ye un helenismo adaptau dende a palabra organon, instrumento musical u organo d'o cuerpo. Esta palabra griega ye relacionada con ergon, "treballo".[2]

Aristótil feba servir esta palabra en a suya obra tanto pa describir organos de plantas como pa organos d'animals, y tamién pa describir parz abstractas interconectadas en un conchunto, (como as suyas obras filosoficas (dende una anvista d'a obra global), son mencionadas como organon). En a traducción herediana de "Secreta secretorum" veyemos este uso:

por q(ue) el beuer del agua calient enel uerano amolleçe et aflaquexe el stomago et destruye el apetit. El beuer del agua fria enel yuierno mata la calor et destruye los organos delos peytos et e(n)pacha el polmon et engendra muytos danyos.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) Widmaier EP, Raff H, and Strang KT Vander's Human Physiology, McGraw-Hill, 2003. isbn = 978-0071283663
  2. (en) Barnhart's Concise Dictionary of Etymology

Veyer tamién[editar | modificar o codigo]