Seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar de Zaragoza

Seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar
Basílica de Nuestra Sinyora d'o Pilar chunto a l'Ebro
Situación cheografica
Estau
País
'
Situación	Zaragoza, Aragón
Adreza	Plaza d'o Pilar, s/n
Coordenatas
Archidiocesi	Zaragoza
Diocesi
Arcipestrau	Centro
Información cheneral
Advocación	Nuestra Sinyora d'o Pilar
Culto	Catolico
Orden	Clero secular
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario
Administrador
Director
Coste	{{{coste}}}
Visitable
Altaria
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.l.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo	Seu y basilica
Estilo	Barroco, Rococó, Neoclasico
Función
Catalogación	Molimento Nacional
Materials
Construcción
Construcción	1681-1961
Fundador
Inicio
Fin
Inauguración
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar Seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar en Aragón

A seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar ye un templo d'estilo barroco situau en Zaragoza (Aragón) a on ye conservada y venerada a columna (pilar) sobre a que, seguntes a tradición, s'apareixió a Virchen d'o Pilar en carne mortal a l'apóstol Sant Chaime o día 2 de chinero de l'anyo 40 dC.. Ye una d'as dos seus metropolitanas de l'Archidiocesi de Zaragoza, chunto con a Seu d'o Salvador, lo que converte a Zaragoza en a unica ciudat d'o mundo con dos seus en activo.

Iste mandó construyir una chicota capiella ta alzar a columna, mas tardi s'obró una ilesia romanica, dimpues destruita por un incendio y una mudéchar anterior a l'actual d'estilo barroco debida a Francisco Herrera Hidestrosa, por iniciativa de don Chuan d'Austria, qui ordenó prencipiar as obras en 1681.

O rey Ferrando VI, ordenó en 1754, a construcción d'a Santa Capiella, encomendando a obra a l'arquitecto Ventura Rodríguez, qui enampló o templo dica as actuals grandarias: 130 m. de largaria por 67 d'amplo, con por once cupulas, diez lanternas y cuatre torres.

A imachen d'a Virchen de fusta tien 39 cm. d'altaria y ye dencima d'una columna presguardada por un estuche de bronce y atro de plata y cubierta por un manto dica os piez d'a imachen, a excepción d'os días 2, 12 y 20 de cada mes que a columna apareixe veyible.

En a frontera posterior d'a capiella s'ubre o peirón, a on os fiels pueden venerar a la Santa Columna.

Historia

Seguntes a leyenda cristiana María s'habría apareixiu en Zaragoza «en carne mortal» sobre una columna —dita popularment «o Pilar»— o 2 de chinero de l'anyo 40. A partir d'ista creyencia, a tradición relichiosa parla d'a presencia d'una capiella feita construyir por a Virchen pa alochar a columna que deixó en testimonio d'a suya venida, y que fue devantada por Sant Chaime o Mayor y os siet primers conversos d'a ciudat d'Ebro.

Timpano d'a ilesia romanica

No i hai constatación arqueolochica ni documental d'ista primera capiella, pero sí n'i hai d'a existencia d'una ilesia en Saraqusta, «mai d'as ilesias d'a ciudat», adedicada a Santa María Virchen en o sieglo IX en o puesto a on actualment se troba a Basilica, arredol d'a que s'articulaba una d'as comunidaz de mozarabes d'a ciudat, seguntes transmite o monche franco de l'abadía de Saint-Germain-des-Prés Aimoino.

Dimpués d'a conquiesta de Zaragoza por o rei Alifonso I d'Aragón en 1118, o templo se trobaba en enruenass, y o bispe Pedro de Librana habió d'acotraciar a ilesia pa o culto cristiano.

Tiempo dimpués, prencipió en ixe mesmo puesto a construcción d'una ilesia romanica, cualas obras no rematoron dica o sieglo XIII. D'ixas envueltas data l'antiga capiella d'o Pilar, situada en o interior d'una sala en un claustro annexo a o templo prencipal. A capiella d'o Pilar ye documentada por Diego d'Espés en 1240 y yera un recinto de culto independient. Una bula d'o papa Bonifacio VIII de 1297 confirma que ya se veneraba o pilar —u columna— vinclau a l'advocación de Santa María, unindo-se os dos cultos en o de Santa María d'o Pilar.

En 1293 a iglesia ya se trobaba muit espatracada y poco dimpués se prencipia a construcción d'un nuevo edificio gotico-mudéchar, que continó dica 1515, y incluyiba a reyalización d'o coro con a suya sillería labrada y o retablo de l'altar mayor, encargau a Damián Forment.

D'o estau d'ixe templo nos da una ideya un croquís d'a planta que se roba en l'Archivo d'o Pilar, una vista d'Antonio van den Wyngaerde de 1563 y a Vista de Zaragoza de Juan Bautista Martínez del Mazo de 1647, asinas como una descripción notarial de l'acta de l'edificio devantada o 2 d'octubre de 1668. A capiella antiga permaneixió en piet dica a reforma d'o templo en o sieglo XVIII.

O templo barroco

En 1670 Chuan Chusé d'Austria, ta par d'alavez Virrei d'Aragón, promovió a construcción d'un templo d'estilo barroco de nueva fabrica, que ye o que, fundamentalment, existe en l'actualidat. Fue disenyau a partir de cuantos prochectos, que encabezoron os mayestros d'obras zaragozanos Felipe Busiñac y Felipe Sánchez, y los continó o prestichioso arquitecto reyal Francisco de Herrera el Mozo. As obras prencipioron en 1681.

En 1730, dimpués d'estar enamplau, o templo arribó a l'actual grandaria: 130 m de longaria por 67 d'amplaria. Finalment, en 1765, remató a reforma con as aportacions de Ventura Rodríguez, qui en 1750 heba prochectau una nueva capiella d'a Virchen por iniciativa de Ferrando VI que prencipió a executar-se en 1754 una vegada espaldada l'antiga.

Ventura Rodríguez tamién tractó de reorganizar o templo. Entre os suyos plans yera cambiar de puesto o retablo renacentista y o coro, creyando una graniza nau central, que tendría por altar o gran altorrelieu de marbre que decora o muro d'o trasaltar d'a Santa Capiella de Carlos Salas Viraseca. Finalment no se'n fació, pero sí que modificó o concepto decorativo de l'interior d'o templo, simplificando notablement a decoración d'os capitels y os flameros d'as columnas, dando-le un aspecto mas sobrio y acorde con l'incipient gusto neoclasico d'a epoca.

Tamién contribuyó a o suyo aspecto bizantino actual o marqués de Peralada, qui dio a ideya de dotar a o santuario d'a suya caracteristica silueta de cupulas y torres, que fuoron devantadas en a suya mayor parti entre 1796 y 1872, anyo en que se consideró rematau o templo. Manimenos as torres angulares que realzan o volumen exterior datan en a suya mayor parti d'o sieglo XX, y no fuoron rematadas dica 1961.

• Imáchens historicas
• 
  Ilesia mudéchar d'o Pilar en 1647, seguntes detalle d'a Vista de Zaragoza de Martínez del Mazo
• 
  Basilica d'o Pilar en 1806. Grabau de Robert Daudet a partir d'un dibuixo de Louis François Léjeune.
• 
  O Pilar en 1883 (Adriano Lombardo)
• 
  O Pilar en 1912 (as torres encara no heban alcanzau l'altura definitiva) (Mundo Gráfico, n.º 14 de 31 de enero de 1912)

Exterior d'a basilica

Portalada central d'a frontera sud

O volumen exterior d'a basilica d'o Pilar alcanza proporcions machestuosas. A o largo d'os sieglos, y mas que mas dende a edificación barroca, o templo ha iu enamplando a suya silueta con a construcción de cupulas y de torres en os suyos anglos.

Poseye en l'actualidat once cupulas cubilladas con tellas vidriadas de colors verdas, amariellas, azulas y blancas. Una central, en a confluyencia entre a nau y o trampo central d'a ilesia —que consta de tres naus y siet trampos—; dos mas chicotas situadas a os dos cantos, en os trampos segundo y seiseno, sobre a Santa Capiella y o Coro Mayor; y cuatre menors rodiando en os anglos a istas dos cupulas meyanas, sobre os trampos primero, tercero, cinqueno y septimo d'as dos naus laterals. Amás, entre os contrafuertes se zarran capiellas rematadas con lanternas. As torres, construyidas en a suya mayor parti en o sieglo XX gracias a o prochecto reyalizau por l'arquitecto Miguel Ángel Navarro Pérez, plegan a os noventa y ueito metros d'altaria.

En 1944 se convocó una limosna popular pa reformar a frontera sud, que da a la plaza. O prochecto de Teodoro Ríos s'executó entre 1945 y 1950 y consistió en enmarcar con porticos de frontons triangulars sobre columnas corintias as dos dentradas prencipals d'os estremos d'o templo. Asinas mesmo, s'adhibioron pilastras adosadas que crebaban a monotonía d'o muro pa creyar una serie de trampos, a la vegada que se situaba, en o centro, coincidindo con a cupula mayor, un atro portico formau por un nicho con una escultura d'a Venida d'a Virchen de Pablo Serrano (1969) en coincidencia con o pinyón d'a nau d'o crucero u trampo central, flanquiau por dobles columnas entre as que se situoron nichos con flameros.

Sobre toda a frontera, dispuso un cornisamiento moldurau de gran resalte y rematando iste atico, una rotunda barrustrada que incorpora estatuas de santos d'a rechión debius a Félix Burriel —Sant Vicent de Paúl— y a Antonio Torres Clavero —Sant Vicent, Sant Chaime, Santa Isabel de Portugal, Sant Braulio, Sant Valero, Santa Engracia y Sant Chusep de Calasanz.

En o muro mas anamanu a la puerta d'o estremo oriental, la que queda mas amanada a la Santa Capilla se ficó o timpano romanico, unica resta que queda d'a ilesia altomedieval.

A día de hue, en a frontera exterior norte y este d'a Basilica d'o Pilar encara se pueden veyer as marcas producidas por as bombas chitadas por os franceses mientres os dos setios d'a ciudat de Zaragoza en os anyos 1808 y 1809.

Interior d'a basilica

Cupula Regina Martirum por Francisco de Goya

A disposición interior d'a basilica d'o Pilar s'articula en tres naus —a central mas ampla— y siet trampos, que descansan sobre gruesos pilars decoraus con pilastras adosadas clasicistas. Sobre els i hai uns sobrios entablamentos que suportan cupulas sobre pichinas y vueltas rebaixadas. En os muros s'ubren capiellas laterals cubiertas con cupulas con lanterna u vueltas. Os intradoses d'os arcos de meyo punto, cuellos de vueltas y cupulas fuoron decoraus en 1871 por o escultor Manuel Miguel Gálvez con garlandas y putti.

Fendo un recorriu seguntes as agullas d'o reloch, dende a dita puerta baixa (a mas amanada ta a Virchen, en o estremo este d'a frontera sud), se troba a capiella de Santa Ana y a de Sant Chusé. Contino, en o centro d'a nau lateral sud, s'ubre a sacristía mayor. Dimpués a capiella de Sant Antón y a de Sant Braulio dica arribar a la dentrada d'a puerta alta. En o trampo ueste, en o trascoro, se troban cuatre chicotas capelletas, a os dos cantos d'o coro, entre as que destacan as de l'Ecce Homo (con un cuadro atribuyiu a Roland de Mois u a Pablo Scheppers), y a d'a Buena Asperanza. En o canto d'os piez d'a seu s'ubren atras dos capiellas: d'o Rosario y de Sant Agostín (dita tamién parroquia d'o Pilar, a on se i fan oficios relichiosos cutianos) y entre ellas se sitúa a sala capitular.

En o costau norte y dende a puerta alta d'o norte, que da a la ribera d'Ebro, i hai atras tres capiellas: Sant Pero Arbués, Sant Lorient y Sant Chuaquín y a sacristía d'a Virchen, deixando en o centro o espacio que ocupa o Museu Pilarista. En zagueras, en o costau este, debant d'a Santa Capiella, ye o Coreto d'a Virchen y a os dos costaus dos capiellas: a o norte a de Sant Chaime y a o sud a de Sant Chuan, ya en a puerta baixa de dentrada d'o canto d'a plaza debantdita en prencipiando iste recorrido, que ye a que mayor afluyencia de publico recibe.

O Museu Pilarista guarda una sinfinidat d'obchectos d'orfebrería liturchica, pero destaca mas que mas o dito choyero d'a Virgen, a on se troban coronas, diademas, resplandors, etc. de piedras preciosas, y a colección de mas de 350 mantos d'a Virchen.

En a basilica del Pilar son apedecaus a mayoría d'os arcebispes zaragozanos d'a Edad Moderna, asinas como tamién reposan os cuerpos de Sant Braulio y d'o duque de Zaragoza, o cheneral Palafox, entre atros.

Pinturas a o fresco

Son pintadas todas as cupulas que rodian y coronan a Santa Capiella. Antonio González Velázquez pintó en 1753 a cupula eliptica sobre a capiella d'a Virgen y as restantes os chirmans Ramón y Francisco Bayeu y Francisco de Goya, que decoró la que leva o nombre de Regina Martirum ('Reina d'os Mártirs') y a vuelta d'o Coreto. Tamién recibioron ornamentación pictorica a cupula mayor, a que cubre l'organo y Coro Mayor, y a cupula eliptica d'a nau central de debant d'o Coro. Os bocetos de muitas d'istas obras se guardan en o museu d'a seu.

Retablo de l'altar mayor

Retablo de l'Asumpción. Damián Forment, 1509-1518

O retablo de l'altar mayor fue reyalizau en alabastro policromau, con guardapolvo de fusta, por Damián Forment entre 1515 y 1518 y ye adedicau a l'Asumpción de la Virgen. O estilo de l'arquitectura d'o retablo ye gotico final, encara que as escenas figurativas amuestran caracteristicas plenament renaixentistas.

En 1509 o capítol metropolitano contrató a Damián Forment o banco u predela d'o retablo de l'altar mayor que ocuparía a cabecera d'a colechiata de Santa María, con a exichencia de que estase «tan bueno y millor que l'Asseu» (que o d'a Seu). En 1511, cuasi rematau o banco, contrataría tamién a resta d'o retablo, con tres escenas molimentas en as suyas carreras: l'Asumpción en o centro, o Natalicio d'a Virchen a la suya dreita y a Presentación de María en o templo a la suya ezquierda. Finalment, en 1515, Forment delega os treballos d'a resta d'a decoración arquitectonica en mayestros contrataus por o suyo taller. O retablo remató d'asentar-se en 1518.

En a predela i hai siet escenas d'ezquierda ta dreita: Trobada de Sant Chuaquín y Santa Ana en a puerta dorada, Anunciación, Visitación, Adoración d'os pastors, Adoración d'os Reis Magos, Piedat y Resurrección, deseparadas por columnas con doselez goticos que acullen estatuas de santos y apóstols. Ye a zona d'o retablo a on Forment s'amostra mas avanzau, pos en os marcos d'as escenas y as suyas arquitecturas y ornamentos, apareixe decoración propia d'o renaiximiento, como putti, cartelass u balagostos. Lo completan dos estatuas de Sant Chaime o Mayor y Sant Braulio situadas en capilletas a os costaus. Asinas mesmo, en o sotabanco apareixen escudos heraldicos sostenius por ancheloz y medallones. As escenas d'o banco encara conservan restas d'a policromía orichinal, encara que en as carreras prencipals practicament ha desapareixiu.

Se veiga tamién

• Ilesia mudéchar de Santa María d'o Pilar de Zaragoza.
• Lista de mayestros de capiella d'a seu basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar de Zaragoza.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre a Basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar de Zaragoza.
• (es) Capítol de Zaragoza
• (en) Ficha en gcatholic.org

• Datos: Q810684
• Multimedia: Catedral-Basílica de Nuestra Señora del Pilar de Zaragoza / Q810684