Maratón (atletismo)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre una preba d'atletismo; ta atros usos, se veiga Maratón.
Maratón de Berlin de 2007

A maratón ye una cursa de 42,195 km de largaria, ye una preba de fundo de l'atletismo actual incluida en o programa de prebas oficals d'os campionatos d'atletismo, a mas a mas ye en o programa de l'atletismo en os Chuegos Olimpicos dende o anyo 1896 en a categoría masculina y dende 1984 en a femenina.

A maratón ye una preba muito popular y bi ha prebas organizatas por todo o mundo. As cursas de maratón mes importants son as celebratas en o circuito de maratones conoixiu como World Marathon Majors que en l'actualidat agrupan as maratons de Londres, Boston, Chicago, Berlín, Nueva York y Tokio, atras tamién importants pero difuera d'o circuito son as Amsterdam y Rotterdam; en Espanya as mes populars son as de Valencia, Barcelona, Madrit, Sevilla y Sant Sabastián.

Historia[editar | modificar o codigo]

A suya historia ye prou curiosa pues o suyo orichen se troba en os I Chuegos Olimpicos d'a era muderna a on se fació una cursa ta remerar a falordia d'una chesta d'un hemerodromos (corredor-marchador) griego dito Filipides (u Fidipides, seguntes as fuents), que en l'anyo 490 aC morió de fatiga dimpués de correr dende a ciudat de Maratón dica Atenas, 40 km aproximadament, t'anunciar a victoria de l'exercito griego sobre l'exercito persa en a batalla de Maratón.

O primer ganador d'una cursa de maratón estió Kharílaos Vasilákos, un corredor griego que ganó a primera cursa que se fació con iste nombre en os Chuegos Panhelenicos, istos chuegos fuoron clasificatorios ta os Chuegos Olimpicos d'Atenas 1986, a on estió ganador d'una medalla d'archent.

En primeras a distancia d'a maratón yera variable estando aproximadament de 40 km, pero dende os Chuegos Olimpicos de Londres 1908 s'establió a distancia de 42,195 km que yera a distancia dende o Castiello Reyal de Windsord dica l'estadio White City a on yera l'arribata; o ganador d'ista cursa estió John Hayes y a suya marca estió o primer récord d'o mundo de maratón.

Récords[editar | modificar o codigo]

Os récords mundials son, en a categoría masculina d'Eliud Kipchoge con una marca de 2h01´39", y en a categoría femenina de Brigid Kosgei con una marca de 2h14´04". O récord d'Aragón de maratón femenín ye de Luisa Larraga (CA Adidas) con una marca de 2h30'11" realizaus en l'anyo 2001 en Valencia, y en a categoría masculina ye de José Pallarés Colomina d'o CA Monzón con una marca de 2h17´49" dende l'anyo 1995 feitos en Sama de Langreo, pero seguntes a nueva normativa de l'IAAF no puet estar homologada como récord, a següent millor marca y récord d'Aragón seguntes la nueva normativa ye de Javier Cortés con una marca de 2h18'24" feitos en Torino en l'anyo 1996.

Records d'aria[editar | modificar o codigo]

  • Actualizato o 22 d'aviento de 2020.[1]
Marca Atleta Lugar Calendata
Récord mundial Hombres 2h01:39 Kenya Eliud Kipchoge Berlín 16-11-2018
Mullers 2h11:53 Kenya Tigist Assefa Berlín 24-09-2023
Récord Olimpico Hombres 2h 06'32 Kenya Samuel Wanjiru Pequín 24-08-2008
Mullers 2h23:07 Etiopia Tiki Gelana Londres 05-08-2012
Récord d'Europa Hombres 2h04:16 Turquía Kaan Kigen Ozbilen Valencia 01-10-2019
Mullers 2h15:25 Reino Uniu Paula Radcliffe Londres 13-04-2003
Récord d'America Central y Nortamerica Hombres 2h05:38 Estaus Unius Khalid Khannouchi Londres 14-04-2002
Mullers 2h19:36 Estaus Unius Deena Kastor Londres 23-04-2006
Récord de Sudamerica Hombres 2h06´05" Brasil Ronaldo da Costa Berlín 20-09-1998
Mullers 2h26:48 Brasil Inés Melchor Berlín 28-09-2014
Récord d'Africa Hombres 2h01:39 Kenya Eliud Kipchoge Berlín 16-11-2018
Mullers 2h11:53 Kenya Tigist Assefa Berlín 24-09-2023
Récord d'Asia Hombres 2h06:16 ChapónBrunei El Hassan El Abbassi Valencia 02-10-2018
Mullers 2h19:12 Chapón Mizuki Noguchi Berlín 25-09-2005
Récord d'Oceania Hombres 2h07:51 Australia Robert de Castella Boston 21-04-1986
Mullers 2h:22:36 Australia Benita Johnson Chicago 22-10-2006

Millors marcas mundials de toz os tiempos[editar | modificar o codigo]

Haile Gebrselassie, en a imachen con camiseta amariella, tenió o récord mundial d'a maratón dica o 2011.

Lista d'as 10 millors marcas mundials de toz os tiempos seguntes World Athletics actualizata o 16 d'octubre de 2022.[2][3]

Hombres
Marca Atleta País Calendata2:03:03 Lugar
2h00:35 Kelvin Kiptum Kenya 8 d'octubre de 2023. Chicago
2h01:09 Eliud Kipchoge Kenya 25 de setiembre 2022. Berlín
2h01:41 Kenenisa Bekele Etiopia 29 de setiembre de 2019. Berlín
2h02:48 Birhanu Legese Etiopia 29 de setiembre de 2019. Berlín
2h02:55 Mosinet Geremew Etiopia 24 d'abril de 2019. Berlín
2h02:57 Dennis Kimetto Kenya 28 de setiembre 2014. Berlín
2h03:00 Evans Chebet Kenya 6 d'aviento de 2020. Valencia
2h03:04 Lawrence Cherono Kenya 6 d'aviento de 2020. Valencia
2h03:13 Emmanuel Mutai Kenya 28 de setiembre 2014. Berlín
2h03:13 Wilson Kipsang Kiprotich Kenya 25 de setiembre de 2016 Londres
2h03:13 Amos Kipruto Kenya 25 de marzo de 2022 Tokio
2h03:13 Vincent Kipkemoi Kenya 24 de setiembre de 2023 Berlín
Paula Radcliffe record mundial femenín de maratón (2003-2019).
Mullers
Marca Atleta País Calendata Lugar
2h11:53 Tigist Assefa Etiopia 24 de setiembre de 2023 Berlín
2h13:44 Sifan Hassan Países Baixos 8 d'octubre de 2023 Chicago
2h14:04 Brigid Kosgei Kenya 13 d'octubre de 2019 Chicago
2h14:18 Ruth Chepngetick Kenya 9 d'octubre de 2022 Chicago
2h14:58 Amane Beriso Shankule Etiopia 4 d'aviento de 2022 Valencia
2h15:25 Paula Radcliffe Reino Uniu 13 d'abril de 2003 Londres
2h16:28 Rosemary Wanjiru Kenya 5 de marzo de 2023 Tokio
2:16:49 Letesenbet Gidey Etiopia 4 d'aviento de 2022 Valencia
2h16:56 Tsehay Gemechu Etiopia 5 de marzo de 2023 Tokio
2h17:01 Mary Jepkosgei Kenya 23 d'abril de 2017 Londres
2h17:16 Peres Jepchirchir Kenya 6 d'aviento de 2020 Valencia

Medallistas olimpicos de maratón[editar | modificar o codigo]

Spiridon Louis, o primer campión olimpico de maratón.
Joan Benoit, a primera campiona olimpica de maratón.
Eliud Kipchoge, dople campión olimpico de maratón (2016 y 2020) y récord d'o mundo (2018-2023).
Chuegos Categoría Oro Archent Bronce
1896: Atenas Hombres Spiridon Louis K. Vasilakos Gyula Kellner
Mullers No participoron
1900: París Hombres Michel Théato Émile Champion Ernst Fast
Mullers No participoron
1904: Saint Louis Hombres Thomas Hicks Albert Coray Arthur Newton
Mullers No participoron
1908: Londres Hombres John Hayes Charles Hefferon Joseph Forshaw
Mullers No participoron
1912: Estocolmo Hombres Kenneth McArthur Christian Gitsham Gaston Strobino
Mullers No participoron
1920: Anvers Hombres Hannes Kolehmainen Juri Lossman Valerio Arri
Mullers No participoron
1924: París Hombres Albin Stenroos Romeo Bertini Clarence DeMar
Mullers No participoron
1928: Amsterdam Hombres Bougéhra El Ouafi Manuel Plaza Martti Marttelin
Mullers No participoron
1932: Los Angeles Hombres Juan Carlos Zabala Sam Ferris Armas Toivonen
Mullers No participoron
1936: Berlín Hombres Sohn Kee-Chung Ernest Harper Nan Shoryu
Mullers No participoron
1948: Londres Hombres Delfo Cabrera Tom Richards Etienne Gailly
Mullers No participoron
1952: Helsinki Hombres Emil Zatopek Reinaldo Gorno Gustaf Jansson
Mullers No participoron
1956: Melbourne Hombres Alain Mimoun Franjo Mihalić Veikko Karvonen
Mullers No participoron
1960: Roma Hombres Abebe Bikila R. B. Abdesselam Barry Magee
Mullers No participoron
1964: Tokio Hombres Abebe Bikila Basil Heatley Kōkichi Tsuburaya
Mullers No participoron
1968: Ciudat de Mexico Hombres Mamo Wolde Kenji Kimihara Mike Ryan
Mullers No participoron
1972: Múnich Hombres Frank Shorter Karel Lismont Mamo Wolde
Mullers No participoron
1976: Mont-reyal Hombres Waldemar Cierpinski Frank Shorter Karel Lismont
Mullers No participoron
1980: Moscú Hombres Waldemar Cierpinski Gerard Nijboer S. Dzhumanazarov
Mullers No participoron
1984: Los Angeles Hombres Carlos Lopes John Treacy Charlie Spedding
Mullers Joan Benoit Grete Waitz Rosa Mota
1988: Seúl Hombres Gelindo Bordin Douglas Wakiihuri Ahmed Salah
Mullers Rosa Mota Lisa Martin Katrin Dörre
1992: Barcelona Hombres Hwang Young-Cho Koichi Morishita Stephan Freigang
Mullers Valentina Iegorova Yuko Arimori Lorraine Moller
1996: Atlanta Hombres Josia Thugwane Lee Bong-Ju Erick Wainaina
Mullers Fatuma Roba Valentina Iegorova Yuko Arimori
2000: Sydney Hombres Gezahegne Abera Erick Wainaina Tesfaye Tola
Mullers Naoko Takahashi Lidia Simon J. Chepchumba
2004: Atenas Hombres Stefano Baldini M. Keflezighi Vanderlei de Lima
Mullers Mizuki Noguchi Catherine Ndereba Deena Kastor
2008: Pekín Hombres Samuel Wanjiru Jaouad Gharib Tsegay Kebede
Mullers Constantina Tomescu Catherine Ndereba Zhou Chunxiu
2012: Londres Hombres Stephen Kiprotich Abel Kirui Wilson Kipsang
Mullers Tiki Gelana Priscah Jeptoo Tatyana Petrova
2016: Río de Janeiro Hombres Eliud Kipchoge Feyisa Lelisa Galen Rupp
Mullers Jemima Sumgong Eunice Kirwa Mare Dibaba
2020: Tokio Hombres Eliud Kipchoge Abdi Nageeye Bashir Abdi
Mullers Peres Jepchirchir Brigid Kosgei Molly Seidel

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]


Prebas oficials d'atletismo

60 metros lisos | 100 metros lisos | 200 metros lisos | 400 metros lisos | 800 metros lisos | 1.500 metros lisos | 3.000 metros lisos | 5.000 metros lisos | 10.000 metros lisos | Meya maratón | Maratón | 60 metros cletas | 100 metros cletas | 110 metros cletas | 400 metros cletas | 3.000 metros obstaclos | 20 km marcha | 50 km marcha | Brinco de largaria | Brinco d'altaria | Triple brinco | Brinco con percha| Tirada de peso| Tirada de disco | Tirada de chavalina |Tirada de martiello | Relevos 4x100 | Relevos 4x400 | Pentatlón | Heptatlón | Decatlón