Boca

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tallo sachital d'a boca
Boca humana

A boca[1] (d'o latín < BUCCA[2]), tamién conoixita como cavidat bucal u cavidat oral, ye o forato por a on os animals minchan os alimentos. Por un regular ye situata en o tozuelo y constituye a primera parti d'o sistema y tubo dichestivo. A boca s'ubre a un espacio previo a la farinche dito cavidat oral u cavidat bucal.

A boca humana ye cubierta por un labio superior y unatro inferior, y desembolica funcions importants en cuantas actividaz como o luengache y as exprisions facials, como a riseta.

A boca ye un gran indicador d'a salut de l'individuo. A mucosa, por eixemplo, se puet veyer mas clara, palida u con tacas blancas, indicador de proliferacions epitelials.

Podemos distingir tres tipos de mucosa:

  • Simpla de revestimento: Presenta mucosa.
  • Masticatoria: Con probable ausencia de submucosa, queratinizata u paraqueratinizata y en contacto dreito con o teixito osio.
  • Especializata: Se presenta en bellas rechions d'a luenga. Se refiere a la mucosa relacionata con os receptors d'o gusto.

Funcions d'a boca[editar | modificar o codigo]

  • Mastegar: Gracias a os movimientos d'a variella y d'a presión d'os dients se produce iste tractamiento mecanico que degrada alimentos.
  • Salivar: Gracias a la desembocadura d'os conductos d'es glandulas salivals, se produce o primer suco dichestivo (saliva), que realiza una degradación quimica d'os alimentos. En o caso d'os carbohidratos lo fa a traviés de l'amilasa salival, que s'encarga de destruir os enlaces alfa-1,4 que son presents en os polisacaridos, y dimpués continan degradando-se a ran intestinal.
  • Sentito d'o gusto: En a boca se troban os receptors sensorials d'o gusto, mas que mas en a luenga, ditos papilas gustativas.
  • Parla: En a boca trobamos gran parti d'as estructuras que modifican o sonito larinchico y producen a voz articulata gracias a las suyas cavidaz especials.
  • Deglución: Se divide en dos partis:
    • Fase voluntaria: A luenga puya dica o teito d'a cavidat bucal, empentando o bolo alimentario ta que dentre en a farinche.
    • Fase involuntaria: A epiglotis se mueve entazaga y zarra o forato superior d'a larinche. Como causa d'iste acto reflexo, a farinche queda convertita nomás en una vía dichestiva transitoria, impedindo asinas o ingreso d'alimentos en a vía aeria (traquia).

Partis d'a cavidat oral[editar | modificar o codigo]

A boca se puet considerar una cambra con seis parez:

  • Paret anterior: Ye formata por os labios.
  • Parez laterals: Son formatas por os caixos.
  • Paret inferior: Formata en gran mida por a luenga y por debaixo d'ista una rechión dita suelo d'a boca.
  • Paret superior: Formata por o paladar.
  • Paret posterior: Ye realment un forato irregular que comunica a boca con a farinche.

Os anexos d'a boca son os dients, as chenivas y as amigdalas.

A boca en a cultura[editar | modificar o codigo]

A boca s'usa como significato u simbolo d'a parla, d'a luenga. Por iste motivo bi ha a-saber-las bocas que son oraclos, como a Boca d'a Verdat en Roma, por eixemplo. Una boca tachata ye un dibuixo que significa a censura.

A parti que se mira de realzar ta transmitir polideza son os labios, que por iste motivo se pintan y s'adornan con choyas, mas que mas entre as mullers.

A diosa romana Fama teneba centenars de uellos ta veyer que feba a chent y centenars de bocas ta escampar-lo, emplegando os poetas como intermediarios. A boca con a luenga difuera ye tamién o logotipo d'os Rolling Stones.

Ditos y mazadas[editar | modificar o codigo]

  • «o que tiene boca s'entivoca»[3]
  • «boca batalera, un suenyo u fambre, u picardía grande»[4]
  • «en a boca tancada no entran as moscas»[5]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.16
  2. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.464
  3. (es) Pedro Arnal Cavero: Refranes, Dichos, Mazadas... En El Somontano Y Montaña Oscense, Prames, 2013, ISBN 978-8483213957, p.201
  4. (es) Pedro Arnal Cavero: Refranes, Dichos, Mazadas... En El Somontano Y Montaña Oscense, Prames, 2013, ISBN 978-8483213957, p.225
  5. (an) Chusé Antón Santamaría Loriente: Chiqueta comparanza de paremias oczitanas, franzesas e aragonesas, Fuellas 228-229, Consello d'a Fabla Aragonesa, 2015, ISSN 1132-8453, pp. 17-19.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Partis d'o cuerpo humán
Tozuelo Boca (Labio · Luenga · Dient · Caixal) · Caixo · Cara · Cranio · Frent · Mentón · Naso · Orella · Pulso · Uello (Cella · Parpiello · Pestanya) · Variella
Cuello Foyeta · Garganchón
Tronco Abdomen · Anca · Ano · Cul · Esquena · Huembro · Melico · Peito · Renera · Tórax

Aparato reproductor masculín (Escroto · Pene · Testiclo) · Aparato reproductor femenín (Clitoris · Vachina · Vulva)

Extremidatz Brazo:  Abantbrazo · Caniella · Codo · Dido (Anular · Cordial · Currín · Index · Ungla · Pulgar) · Ixalla · Man · Maniquiello
Garra:  Cuixa · Chenullo · Calcanyar · Clavillar · Piet · Seco
Piel Barba · Mostaixa · Cameretas · Pelo · Zoqueta