Pulgar

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste ye un articlo d'anatomía. Ta o municipio d'a provincia de Toledo se veiga Pulgar (Toledo)
Un dido pulgar

O pulgar[1][2] (d'o latín < POLLICARIS) u dido gordo[3] ye, en anatomía humana, o primer dido d'a man. Se puet oposar completament a os atros cuatre didos y puet tocar a resta de didos dende a suya punta dica a base, y mesmo a parti superior d'a palma d'a man. Ista cualidat da a la man d'os humans - y en cheneral d'os primates - una ventacha evolutiva muit notable, ya que por meyo d'ista función anatomica o pulgar puet manipular obchectos grans aduyando-se con a palma d'a man, y obchectos meyans u chicoz aduyando-se con un u mas didos.

Orichen[editar | modificar o codigo]

A evolución d'o pulgar oposable u prénsil a sobén s'asocia con l'Homo habilis, o predecesor de l'Homo sapiens. Ye o resultato d'a evolución de l'Homo erectus (alto u baixo un millón d'anyos antis) a traviés d'una serie d'etapas antropomorficas intermedias, ya que ye un proceso evolutivo muit complicato.

Anatomía humana[editar | modificar o codigo]

O pulgar human ye formato por uesos y por músclos.

Uesos[editar | modificar o codigo]

Ye formato por tres uesos, que de distal a proximal son:

Músclos[editar | modificar o codigo]

Os movimientos d'o pulgar son controlatos por 8 músclos:

Nombre Orichen Innervación
Extensor luengo d'o pulgar Antebrazo Niervo radial
Abductor luengo d'o pulgar Antebrazo Niervo radial
Flexor luengo d'o pulgar Antebrazo Niervo radial
Extensor curto d'o pulgar Antebrazo Niervo radial
Abductor curto d'o pulgar Man Niervo meyo
Flexor curto d'o pulgar Man Niervo meyo
Oponent d'o pulgar Man Niervo meyo
Abductor d'o pulgar Man Niervo ulnar

Simbolochía[editar | modificar o codigo]

Bi ha muitos chestos culturals en que interviene o pulgar. Por eixemplo, un pulgar entalto indica aprovación, mientres que entabaixo indica negación u critica. Pareixe que o chesto viene d'os combates de gladiadors romanos, a on que os espectadors decidiban a muerte d'o perdedor u amnistiar-lo con un chesto d'o pulgar.

Con o pulgar se puet demandar a un auto que s'ature ta puyar-ie en l'autoestop (en bels países, s'usa tamién ta gritar a os taxis).

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Libro d'el Trasoro
  2. (es) Brian Mott: El Habla de Gistain. Instituto de Estudios Altoaragoneses, 1989 pp 210
  3. (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-061-0


Partis d'o cuerpo humán
Tozuelo Boca (Labio · Luenga · Dient · Caixal) · Caixo · Cara · Cranio · Frent · Mentón · Naso · Orella · Pulso · Uello (Cella · Parpiello · Pestanya) · Variella
Cuello Foyeta · Garganchón
Tronco Abdomen · Anca · Ano · Cul · Esquena · Huembro · Melico · Peito · Renera · Tórax

Aparato reproductor masculín (Escroto · Pene · Testiclo) · Aparato reproductor femenín (Clitoris · Vachina · Vulva)

Extremidatz Brazo:  Abantbrazo · Caniella · Codo · Dido (Anular · Cordial · Currín · Index · Ungla · Pulgar) · Ixalla · Man · Maniquiello
Garra:  Cuixa · Chenullo · Calcanyar · Clavillar · Piet · Seco
Piel Barba · Mostaixa · Cameretas · Pelo · Zoqueta