Dido

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Un dido index
Radiografía d'una mano dreita con duplicación d'o dido cordial

Os didos[1] (d'o latín < DIGITUS)[2] u ditals son as estremidaz articulatas d'as mans y os pietz d'o ser humán y de bels animals como os simios y atros vertebratos. A presencia d'os didos caracteriza a branca d'os tetrapodos.

Os didos humans[editar | modificar o codigo]

Os didos humans son cinco por cada man y piet. Coloquialment os didos d'a man reciben un nombre diferent ta distingir-los, prendipiando por o mas radial dica o mas cubital, son os sigüients:

Función[editar | modificar o codigo]

Ta o ser humán y os primates os didos d'a man resultan útils ta a prensión. En as aus sirven basicament ta subchectar-se a las brancas. Os didos a mas a mas aportan información sobre a temperatura, a estructura y a textura d'un obchecto palpiato.

Ye notoria l'habilidat humana de leyer Braille con as puntas d'os didos.

Anatomia d'os dedos humans[editar | modificar o codigo]

En relación a la resta d'o cuerpo humán os polpillos d'os dedos tienen una alta concentración de terminacions niervosas fendo-los centros de sensación tactil; tocar bella cosa u belún se fa a sobén con as mans u particularment con os dedos.

Bi ha tres uesos en cada dido ditos a falanche proximal, a falancheta y a falanche distal (o falanchina). Cada dido tien tres unions. A primera unión ye a on s'achuntan os uesos que forman a palma d'a man, os metacarpians, con o primer ueso d'o dido dito falanche proximal. A segunda chunta ye a chunta interfalanchica proximal y a tercera ye a chunta interfalanchica distal. Cadaguna d'istas chuntas ye cubierta d'un cartilago articular. O cartilago articular ye o material esponchoso que cubre a fin d'uesos que constituyen una chunta.

Cada dido ye provisto d'un tendón extensor, dos tendons flexors, o superficial y o fundo, y os musclos interosios y lumbricals.

Una excepción considerable la trobamos en o pulgar que no disposa de falanchina y con os suyos tendons rotors y flexors situatos en a mesma man.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Silbia Garcés Lardiés,Francho Rodés Orquín:Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar, Gubierno d'Aragón, 2006, ISBN 84-689-7358-0, p.24
  2. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.163


Partis d'o cuerpo humán
Tozuelo Boca (Labio · Luenga · Dient · Caixal) · Caixo · Cara · Cranio · Frent · Mentón · Naso · Orella · Pulso · Uello (Cella · Parpiello · Pestanya) · Variella
Cuello Foyeta · Garganchón
Tronco Abdomen · Anca · Ano · Cul · Esquena · Huembro · Melico · Peito · Renera · Tórax

Aparato reproductor masculín (Escroto · Pene · Testiclo) · Aparato reproductor femenín (Clitoris · Vachina · Vulva)

Extremidatz Brazo:  Abantbrazo · Caniella · Codo · Dido (Anular · Cordial · Currín · Index · Ungla · Pulgar) · Ixalla · Man · Maniquiello
Garra:  Cuixa · Chenullo · Calcanyar · Clavillar · Piet · Seco
Piel Barba · Mostaixa · Cameretas · Pelo · Zoqueta