Occitans

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Occitans
Occitans
Occitans
Población total
15 millons
Rechions con comunidaz importants
Francia 10.840.000
Italia 174.476
Mónegue 7.300
Espanya 5.550
Idiomas
Occitán
Relichión
Catolicismo.
Pueblos relacionaus
Pueblos latinos
Mapa

Situación d'os occitans

Os occitans[1] u occitanos[1] (en occitán occitans) son os habitants autoctonos de diferents territorios historicos d'o sud de Francia que en conchunto reciben a denominación d'Occitania por compartir a luenga tradicional occitana y estar tradicionalment catolicos. Os occitans d'a Provenza y Lenguadoc tienen una cultura mediterrania diferent a la d'atros pueblos d'Occitania y Francia. Son cristianos catolicos.

Occitania

A luenga occitana ye a evolución d'o latín vulgar charrato en Galia (latín galico), pero en un aria mes romanizata y con menos substrato indichena. En a Novempopulania (l'Aquitania prerromana) a situación yera diferent y o substrato en cuenta d'estar galo de tot yera sobretot basco-aquitano.

Occitania nunca ha existito como un estato independient. Ya en l'Alta Edat Meya chusto cuan se desfeba l'Imperio Carolinchio a mayor parte d'Occitania correspondeba a Aquitania y una important parte de l'este yera en o Reino d'Arles-Borgonya. O territorio de Gascunya yera ocupato por os gascons, pueblo que os occitans veyeban como un pueblo d'una luenga diferent (un estanh lengage), pero que dimpués han sito consideratos occitans dica o punto que en tiempos d'a revolucion francesa a denominación que recibiba l'occitán cheneral yera "gascón".

Encara que esminglanata en muitos territorios feudals, en Occitania i habió una florata cultural común que amés irradió ta atros países vecins como Navarra, Aragón, Catalunya, ecetra..., on l'occitán yera a luenga d'a lirica. O periodo d'explendor d'a cultura occitana remató con a cruzata contra os albichenses, cuan o Lenguadoc fue adhibito a lo patrimonio reyal d'a monarquía francesa.

En l'actualidat os occitans son muito asimilatos a los franceses y se consideran franceses mayoritariament. L'asimilación y perduga d'a cultura y luenga tradicional s'ha accelerato muito en o sieglo XX con l'arribata d'os piez negros refuchiatos d'Archelia, que parlan francés y dimpués con l'arribata d'a inmigración masiva d'orichen arabe u berber d'una traza que a chent orichinaria de Berberia son mayoritarios en muitos barrios d'as grans ciudaz.

Modo de vida tradicional[editar | modificar o codigo]

En a Provenza y Lenguadoc a economía tradicional ye como en atras tierras de clima mediterranio, con cautivos tipicament mediterranios como a olivera, a vegatas combinatos con atros cautivos en o que se conoix como coltura promiscua.

En a zona de Bordeus bi ha vinyeros.

En os Monts Pireneus y Alpes bi ha pastoreyo de montanya y puet haber-ie transhumancia estacional.

Luenga[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo idioma occitánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Actualment os occitans parlan francés, y una minoría d'ellos charran encara a luenga tradicional occitana. Bi ha occitans que saben charrar catalán (en a Val d'Arán) u italiano (en as vals alpinas d'Italia on se charra occitán).

Relichión[editar | modificar o codigo]

A relichión tradicional ye catolica, destacando o santuario de Lorda como centro de pelegrinación relichiosa. En o pasato i habió seguidors d'o catarismo y de relichions protestants (hugonotz). Muitos hugonoz fuyoron ta países protestants curiosament s'establioron en Sudafrica con os holandeses.

Historia[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Aquitaniaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'a Provenzaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Occitans en Aragón[editar | modificar o codigo]

Cualques historiadors y lingüistas como Manuel Alvar han parlato d'o papel destacato d'os occitans en a repoblación en Aragón, en especial os gascons y languedocians. En Chaca i habió un barrio occitán, o Burnau ("Burgo Nuevo"). A población occitana tamién estió lumerosa en Uesca y Zaragoza. En o Sistema Iberico a repoblación occitana estió important en os lugars d'a ribera y cuenca de Xiloca.

Dimpués d'a repoblación a inmigración occitana estió costant, y i habió un periodo d'inmigración dimpués d'a Edat Meya que coincidiba con as guerras de relichión en Francia.

En Aragón bi ha muitos apellitos d'orichen occitán: Guallar (deformación de Guallart), Morlans, Albiac, Cirac, Benaque (castellanización de Benac, como a mayor parte d'os apellitos que rematan en -aque), Les, Morlana, Samatán, Tolosa, ecetra...

Occitans en Navarra[editar | modificar o codigo]

Os occitans participoron en a repoblación de Navarra, y a inmigración occitana continó dimpués d'a repoblación. Estella fue poblata por occitans y l'occitán cispirenenco encara se i charraba en o sieglo XVI. En Pamplona tamién i heba barrios occitans, en conflicto con os habitants nativos, d'o barrio d'a Navarrería, conflicto que produció a Guerra d'os Tres Burgos.

Referencias[editar | modificar o codigo]