Cantabro (parla)

De Biquipedia
(Reendrezau dende Dialecto cantabro)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ista pachina ha menester d'una revisión por un corrector ta amillorar a suya ortografía, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
Cantabro
Cántabru

Muga d'a fonetica d'o montanyés
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Cantabria
Lugars principals
Estatus
Atras denominacions Montanyés
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Transición enta o castellano
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2
ISO 639-3
SIL

O cantabro u montanyés (cántabru, en cantabro) ye a parla tradicional d'a metat occidental de Cantabria y d'as zonas d'a Valle del Pas y d'a Valle de Soba en a parte oriental y seguntes a tesi de Francisco García González tamién as parlas d'os concellos asturianos de Peñamellera Alta, Peñamellera Baxa y Ribedeva y valle de Pendueles.[1]. Se clasifica en l'astur-leyonés, en a suya branca oriental (chunto con l'asturiano oriental), y ye en un proceso abanzato de substitución por part d'o castellano. O cantabro u montanyes fa part d'unas parlas de transición enta o castellano.

, A Unesco o incluyó en 2009 en o  suyo "libro royo" de luenguas en periglo como "en periglo claro de desaparición".

Con tot y con ixo, tien una presencia semanal en un periodico cántabru o Diario de Cantabria a on en a sección mugu se espublizan articlos en ista modalidat astur-leyonesa

A asoziazión que se dedica a la suya defensa ye conoixida como alcuentro.

Como quedaba amostrau denantes ye una d´as variedaz con mas diglosia en o Estau español y ha sufierto muitos ataques dende as instituzions que no tienen garra voluntad de reconoixer a suya existencia , como a Conseyeria que deció qu´al igual que pasaba en atros puestos d´o Estau, o español que se charra en Cantabria, encara que presente rasgos identificadors propios , dengún no puet afirmar que se trate ni de garra luenga u mesmo dialeuto, sino que forma una fabla cantabra " . Amostrau en o borrador d´o informe , que se troba en os vinclos externos d´iste articlo

Denominación[editar | modificar o codigo]

Una denominación tradicional de muito ye a de "montañés", relacionau con l'antiga entidat territorial de "La Montaña". Manimenos a denominación de "montañés" fuera de l'ambito local ye poco funcional, porque esta parola significa en idiomas iberorromanicos "habitador de cualsiquier montanya", y no especificament d'a cordelera Cantabrica. Actualment s'empenta a denominación de "cantabro" dende ambients de defensa d'as variants astur-leyonesas, pero no ye una denominación tradicional.

Fonetica[editar | modificar o codigo]

  • Palatalización d'a L- inicial latina, como en tot l'astur-leyonés.
  • A o final s'articula muito zarrata, convertindo-se en u (o solo caracter que se conserva con vitalidat actualment): hornu ("forno"), cierzu ("cierzo").[2]
  • Aspiración d'a F inicial latina, cuasi asimilable a la j, coincidindo con o castellano medieval y con o extremenyo: hayar ("trobar"), haz ("él fa"), hornu ("forno").[2]

Morfolochía[editar | modificar o codigo]

A tercera persona d'o present d'indicativo pierde a -e final: haz, diz, quier, convién. Esto ye extensible a la segunda persona d'o imperativo.[2]

Lexico[editar | modificar o codigo]

O lexico d'o montanyes presenta elementos comuns con l'asturiano con o que comparte espacio en a Cordelera Cantabrica: braña ("estiva"), cevilla, fivula, cuchu ("fiemo"), cultus, bigaru (un gasteropodo de medio intermareal), basna/basña ("cesta"), nial ("niedo").[2]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. El asturiano oriental. Boletín Lletres Asturianes nº7 p44-56
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Dialectos leoneses. Tomo d'a enciclopedia Espasa sobre Espanya. pach 428.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Variants orientals de l'astur-leyonés
Asturiano oriental | Montanyes u Cantabro | Leyonés de la Montanya Oriental

Borrador del Informe de la Consejería de Cultura sobre la declaración del Patrimonio Lingüístico Cántabro


Variants y denominacions de l'astur-leyonés en diferents demarcacions administrativas.
Asturiano | Leyonés | Mirandés | Montanyes u cantabro