O Fornigal

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O Fornigal
Lugar d'Aragón
Anvista d'O Fornigal
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca  • Municipio	Lugar  Aragón  Uesca Alto Galligo Sallent de Galligo
Partiu chudicial	Chaca
Población  • Total	134 hab.
Altaria  • Meyana	2.250 m.
Distancia  • 105 km	enta Uesca
Codigo postal	22640
Chentilicio	fornigalense
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Chaca Biescas O Salvador
Coordenadas	42°45’52’’N 0°23’42’’U
O Fornigal O Fornigal en Aragón

O Fornigal (Formigal en castellano) ye un lugar d'a provincia de Uesca situato en o municipio de Sallent de Galligo. Ye formato por a urbanización anexa a la estación d'esquí d'Aramón Formigal.

Toponimia

Diz a falordia que en as montanyas a on hue ye O Fornigal viviban d'antis mas fornigas blancas que protecheban a la diosa Culibiellas filla d'Anayet y Arafita. Moros quereba casar-se con Culibiellas y miró de secuestrar-la, pero as fornigas cubrioron antis a la diosa t'amagar-la. Muitas d'ellas fuoron amortatas por Moros que yera a-saber-lo enoyato y d'ista forma apareixió a nieu en O Fornigal.

Culibiellas agradeixita se ficó un punyal en o peito t'acubillar a las fornigas que heban sobrevivito y asinas ye como apareixió lo forato d'a penya Foratata. Se diz que encara puet sentir-se chunto a lo forato lo traquito d'o corazón de Culibiellas.

Un microtoponimo cuasi homonimo Formigal se troba en Vidallé (Ribagorza). O mesmo Alvaro Galmés de Fentes dudaba que os toponimos Formigal, Fornigal se remontasen a las fornigas, y suposaba que yeran derivatos de FORMA que habrían confluito con os de FORMICA por asociación etimolochica. En tota a peninsula bi ha muitos toponimos derivatos d'o latín FORMA, dica en basco on se troba como orma u borma y orichina l'antroponimo Ormaechea. Juan J. Guillén Calvo en 1981 consideraba que o toponimo se remonta a las fornigas pero li clama l'atención que o que él conoixe como Formigal con m contrasta con as formas d'a parla viva actual tensina:

Para el nombre de la hormiga alternan en el habla viva fornica, forniga y orniga

O filologo Javier Terrado Pablo planteya a hipotesi de fer remontar este toponimo a lo latín FORMIVA (FORMA + sufixo -iva) y con epentesi antihiatica posterior d'a -g- dimpués como observa en lo toponimo Beniformiga (Eivissa), relacionato en etimolochía con Puiformiu (Pallars Sobirán).

Molimentos

A ilesia d'o Salvador d'o Fornigal ye una ilesia prerromanica d'o sieglo XI que perteneixe a lo Grupo d'ilesias de Sarrablo y d'antis mas perteneixeba a lo lugar de Basarán, dende a on fue trayita. Ye adedicada a lo Salvador y ye l'actual ilesia parroquial d'o lugar. A suya pila baptismal yera d'a ilesia de Ruesta d'o sieglo XII y a pila de l'augua bendita d'o sieglo XVII d'a ilesia de Ciellas. Tamién bi ha una pintura d'o sieglo XIV de l'armita de Basarán.