Idioma celtibero

De Biquipedia
(Reendrezau dende Idioma zeltibero)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Celtibero
Atras denominacions: {{{atrasdenominacions}}}
Parlau en: Peninsula Iberica
Rechión: Europa
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors: Muerta
Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

 Celta
  Continental
   Celtibero

Estatus oficial
Oficial en: Garra país
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1 -
ISO 639-2 -
ISO 639-3 {{{iso3}}}
SIL -
Extensión d'o Celtibero

O celtibero yera una luenga celta paleohispanica charrada en o centro-nord-este d'a peninsula Iberica dica o sieglo I.

Distribución[editar | modificar o codigo]

Se charraba en zonas de bellas provincias d'o centro y nord-este d'Espanya: Zaragoza, Teruel, Cuenca, Guadalachara, Segovia, Soria, Burgos y a comunidat autonoma de La Rioja, que en gran mesura yeran zonas an l'arqueolochía documenta a cultura celtiberica.

De seguro hi heba enclaus en atras zonas d'Espanya, porque Plinio deciba d'os celticos de Beturia (costa entre a Guadiana y o Guadalquivir) descienden d'os celtibers y les se pareixen en ritos, luenga y nombres de ciudaz como Nertobriga. Se sabe tamién que hi heba poblacions fortificadas por os celtibers chunto a os ibers ausetans.

A part de lo que deciba Plinio l'arqueolochía confirma mas enclaus celtas d'afinidat celtibera en l'Algarve (estelas) y Alentejo (ceramica con orichen posible entre os arevacos).

Enta l'uest d'a peninsula o celtibero yera en contacto con lenguas indeuropeas de clasificación polemica como o lusitano, propia de etnias como os lusitanos, vettons y puede que os vacceus.

Fuents[editar | modificar o codigo]

Entre as fuents destacan:

Y as mas chenerals en lenguas paleohispanicas:

  • Inscripcions en monedas
  • Toponimia y antroponimia.

Descripción[editar | modificar o codigo]

  • Caracters arcaicos indoeuropeus: O celtibero teneba arcaísmos indoeuropeus que no apareixen en atra lengua celta:
    • Chenitivos singulars d'os temas en o-, que ye –o en cuenta de –i.
    • S'alzan os diftongos indoeuropeus –eu y –ei, (dativo Luguei de Penyalba de Bellestar).
    • Chenitivo –as d'os temas en a-
    • Uso de conchuncions como kue, nekue, y a conchunción uta, que tamién se conoixe en indoiranico.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o gaelico: representaban feitos que antes se trobaban en o protocelta que se charraba en Europa Central, que evolucionoron ta atros caracters, pero que se conservoron en gaelico y celtibero por a posición marguinal suya.
    • O celtibero se difenciaba d'o lepontico, galo y d'as luengas celtas de Britannia, (luengas galo-britónicas), y coincidiba con o gaelico, en que conservaba a -Kw- indoeuropea, y no la transformaba en P-. Asinas en gaelico "cabeza" se dice cenn, (y se diciría de manera pareixida en celtibero), en galo y en bretón se diz penn, como en Uther Penn Dragon; en gaelico se diz Mac, (fillo de), en galés se diz (m)ab.
    • Atra coincidencia con o gaelico yera que conservaba a g- labiovelar.
    • O gaelico mos puede servir pa interpretar o etnonimo "arevacos" como vacceus de l'est, igual que l'antigo reino de Arguill en Escocia que significa Oir Ghaedil, gaelicos de l'est.
  • Caracters arcaicos celtas comuns con o lepontico: O celtiberico y o lepontico se pareixeban en que o celtiberico teneba un chenitivo singular –o, pa os temas en o-, y o lepontico lo teneba en –u, en cuenta de -i como en as atras lenguas celtas.
  • Caracters comuns con o galo y o lepontico: O celtibero se pareixeba a o galo y a o lepontico en que teneba dativos plurals en –bhos, (-bo, -bi en galo), y acusativos –m, -n d'os temas en a-.

Onomastica[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]


Luengas celtas
Celtico continental Idioma galo | Luenga lepontica | Idioma galata | Idioma celtibero
Grupo goidelico Idioma irlandés | Idioma manés | Idioma gaelico escocés
Grupo britonico Idioma bretón | Idioma cornuallés | Idioma cumbrico | Idioma picto | Idioma galés
Luengas amortadas