Diferencia entre revisiones de «Primera Guerra Mundial»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m r2.7.2) (Robot Adhibito: lez:Дуьньядин садлагьай дяве; cambios triviales
Maor X (descutir | contrebucions)
mSin resumen de edición
Linia 132: Linia 132:
[[ku:Şerê cîhanê yê yekem]]
[[ku:Şerê cîhanê yê yekem]]
[[la:Bellum Orbis Terrarum Primum]]
[[la:Bellum Orbis Terrarum Primum]]
[[lad:Primera Gerra Mondiala]]
[[lb:Éischte Weltkrich]]
[[lb:Éischte Weltkrich]]
[[lez:Дуьньядин садлагьай дяве]]
[[lez:Дуьньядин садлагьай дяве]]

Versión d'o 22:55 2 chun 2012

Articlo d'os 1000

Plantilla:Batallas A Primera Guerra Mundial estió un conflicto armato a escala mundial desarrollato entre 1914 y 1918. Orichinato en Europa, por a rivalidat entre as potencias imperialistas, se transformo en o primero en cubrir más d'a mitat d'o planeta. Estió en o suyo momento o conflicto más sangriento d'a historia. Antis d'a Segunda Guerra Mundial, ista Guerra gosaba decir-se Gran Guerra u Guerra d'as Guerras.

1914

O 28 de chunio de 1914 un terrorista serbio de Bosnia-Herzegovina fa un atentato en Sarajevo en o que muere o prencipe hereu d'o Imperio Austro-Hongaro. Austria-Hongría adreza un ultimatum a Serbia, y li declara a guerra o 27 de chulio. O Imperio Ruso refirma a Serbia y encomienza a primera Guerra Mundial. Entre o 28 de chulio y o 4 d'agosto entran en guerra Austria-Hongría y Alemanya contra Serbia, Rusia, Francia y Gran Bretanya. O Imperio Otomán encomenzó a guerra contra Rusia o 29 d'octubre de 1914, con scenario entre os lacos Van y Urmia y a implicación d'as minorías etnicas locals (armenios, asirians y kurdos).

En os Balcans os serbios no resisten que a lo prencipio, y reblan. En agosto de 1914 as tropas d'o Imperio Alemán aturan l'abance d'os rusos. En setiembre os rusos ocupan Galitzia. En noviembre de 1914 os serbios ya no controlan Belgrado. Tamién en noviembre Turquía entra en guerra en o bando d'Alemanya. En aviento de 1914 os serbios recuperan Belgrado.

1915

En abril de 1915 os aligatos desembarcan en os Dardanelos, encomenzando a Batalla de Gallipoli, pero no consiguen res y a operación remata en chinero de 1916. En abril de 1915 esclató una revuelta armenia en a rechión de Van. En mayo de 1915 Italia entra en a guerra en o bando d'os aligatos. En chulio 50.000 armenios plegoron t'Halepo sobrevivindo a las operacions de deportación y chenocidio d'o exercito otomán y os irregulars kurdos. En chulio-agosto bi ha una ofensiva austriaca y alemana en o frent ruso. En octubre os aligatos desembarcan en Salonica, encomenzando o "frent d'Orient". O 14 d'octubre de 1915 Bulgaria entra en guerra contra Serbia (li declara a guerra o día 15 d'octubre), con a intinción d'anexionar-se a partita de Macedonia que ocuporon en a Primera Guerra Balcanica y mantenioron dimpués d'a Segunda Guerra Balcanica (actual Republica de Macedonia). Esto fa que os serbios ya no puedan defender-sen d'os austro-hongaros. En aviento de 1915-chinero de 1916 o exercito serbio se retira dica Corfú a traviés d'Albania. As tropas bulgaras ocupan a parte serbia de Macedonia y fan frent a las tropas aliatas que han desembarcato en Salonica o 15 d'octubre (o frent d'Orient).

1916

En chunio-agosto de 1916 bi ha una ofensiva rusa en Galitzia dirichita por Brusilov. Dende chulio de 1916 os serbios evacuatos en Corfú son adrezatos enta o frent d'orient. O 27 d'agosto de 1916 Rumanía declara a guerra a lo Imperio Austro-Ongaro. O 28 d'agosto de 1916 Rumanía entra en a guerra en o bando d'os aliatos. Con Rumanía en o bando aliato, Bulgaria s'asocia a la contraofensiva d'as potencias centrals y ocupa Dobrucha d'o sud, que heba perdito en a segunda Guerra Balcanica. En aviento os alemans prenen Bucarest.

En 1916 os exercito ruso ocupó Erzurum, Trapesonda y Erzincán, y as poblacions musulmanas locals quedoron diezmatas por a guerra. En ixa zona as hostilidatz cesoron en a practica entre agosto de 1916 y fins de 1917.

1917

En Febrero-Marzo bi ha una revolución en Rusia. O 6 d'abril EEUU entra en guerra. En abril de 1917 as autoridatz rusas autorizoron a los refuchiatos armenios a tornar ta Anatolia Oriental. Uns 150.000 armenios se reinstaloron en a rechión de Van, on podioron cullir una collita de trigo en verano. O 27 de chunio Grecia entra en guerra en o bando d'os aliatos. En chulio fracasa a zaguera ofensiva rusa. O 24-27 d'octubre os italians son derrotatos de tot en Caporetto. O 6-8 de noviembre se produce a Revolución d'Octubre en Rusia. Rumanía queda sin aduya rusa y aislata y firma en Focşani un armisticio o 9 d'aviento con as potencias centrals Alemanya y Austria-Hongría.

1918

L' 8 de chinero o president Woodrow Wilson enuncia os 14 puntos. En chinero de 1918 s'establió una asambleya constituyent (seim) de Transcaucasia, que contaba con 112 miembros, 33 d'ellos armenios. En a Transcaucasia d'ixa epoca hi heba profundas divisions os azerís, que yeran pro-otomans, os armenios anti-otomans y os cheochians quereban a paz. O 3 de marzo a Rusia bolchevique firma con as potencias centals o tractato de Brest Litovsk. Por o tractato de Brest-Litovsk o 3 de marzo de 1918 Rumanía se queda de tot ya sin aduya rusa y as potencias centrals tornan a atacar-la. Entre marzo y abril os otomans pasoron a la ofensiva y ocuporon tot o terreno entre Van y Kars, producindo-se refluxo d'armenios ta o noreste. En abril, a Seim de Trascaucasia proclamó a independencia, mientres os otomans abanzaban y yeran ya a man de Yerevan. En abril de 1918 a Republica democratica de Moldavia proclama a suya unión con Rumanía. O 7 de mayo se firma o tractato de Bucarest entre Rumanía y as potencias centrals. Por o tractato de Bucarest d'o 7 de mayo de 1918 Rumanía ha de ceder Dobrucha d'o sud (quadrilatero de Silistra) y 170 lugars d'os Carpatos a Hongría. Vlaquia sigue ocupata y ha d'abastir de trigo y petrolio a Alemanya y Austria-Hongría. En mayo Transcaucasia se disgregó con a proclamación d'a indepencia de Cheorchia. Os armenios podioron aturar a los otomans en a batalla de Sardarabad, pero en chunio habioron de firmar en Batum un tractato en o se cedeban a los otomans a zona d'o ferrocarril entre Alexandropol y Chulfa y se veyeban obligatos a autorizar a las tropas otomanas poder cruzar territorio armenio pa acceder a Azerbaichán. O 29 de setiembre se creba o frent d'orient y Bulgaria firma un armisticio. O 3 d'octubre Ferrando de Bulgaria abdica en Boris III. O 30 d'octubre Turquía firma un armisticio.

En chunio de 1918 os otomans ocuporon Azerbaichán y en agosto planteyoron a qüestión de Karabakh. Una asambleya local, con mayoría armenia refusó a unión con Azerbaichán, pero habió de ceder. Con l'armisticio de Mudros d'o 30 d'octubre de 1918 os otomans habioron de retirar-sen a las suyas mugas de 1914, mientres as fuerzas britanicas prenebas posicions en Transcaucasia. O 3 de noviembre bi ha un armisticio con Austria-Hongría, l'armisticio de Villa Giusti, que fa que s'esboldregue o Imperio Austro-Hongaro. O gobierno rumán aguarda dica o 10 de noviembre pa continar as hostilidatz en o zaguer inte. L' 11 de noviembre bi ha un armisticio con Alemanya. O 15 de noviembre os rumans invaden Transilvania. O 28 de noviembre Bucovina, que heba estato una posesión austriaca, demanda a unión con Rumanía. O 1 d'aviento de 1918 os vlacos de Transilvania y d'Hongría se reunen en Alba Iulia, se costituyen en asambleya y esleyen un Gran Consello nacional que o día 14 demanda a unión con Rumanía.

Bibliografía

Se veiga tamién

Vinclos externos

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato