Elisenda de Montcada

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Elisenda de Montcada
Reina consort d'Aragón
Reina consort d'Aragón
25 d'aviento de 1322-5 de noviembre de 1327
Coronación	25 d'aviento de 1322
Naixencia	1292 Aitona
Muerte	19 de chulio de 1364 Barcelona (Corona d'Aragón)
Enterreco	Monesterio de Pedralbes
Predecesor	María de Chipre
Succesor	Tresa d'Entenza
Conchuche/s	Chaime II d'Aragón
Dinastía	Casa d'os Montcada
Pai	Pero II de Montcada
Mai	Elisenda de Pinós

Elisenda de Moncada u Elisenda de Montcada Pinós(Aitona, 1292 - Barcelona, 1364), reina consort d'a Corona d'Aragón. O 25 d'aviento de 1322 se convirtió en a cuarta y zaguera d'as mullers d'o rey Chaime II, dimpués d'a muerte de María de Chipre.

Biografía

Choventut y enlace con Chaime II

Elisenda yera filla d'o senescal Pero II de Montcada, sinyor d'a baronía d'Aitona, y d'a suya segunda muller, Elisenda de Pinós. Perteneixeba a una d'as familias mas nobles de Catalunya, a casa de Montcada, muit amanada a la monarquía. Elisenda teneba dos chirmans: Ot, que estió o padrino de baptizo d'o futuro Pero o Ceremonioso, y Gastón, trigau primer bispe de Uesca y dimpués de Chirona. O casorio d'Elisenda con o rei yera convenient ta as relacions entre o rey y a branca menor d'a poderosa familia d'os Moncada.

Cuan o rei Chaime II quedó viudo d'a suya tercera muller, María de Chipre, s'aprestó a contrayer un nuevo matrimonio. Chusto un mes dimpués d'a muerte d'a reina s'endrezó a o cardenal Tusculo ta que intercediera debant d'o papa Chuan XXII y obtuviera una dispensa de consanguinidat en tercer u cuarto grau ta concertar nuevas nupcias. Curiosament, o rei no indicaba o nombre d'a muller trigada, pero yera Elisenda de Montcada. O monarca pareixeba muit animau con a idea y fació ascape os tramites sin amagar que teneba prisa.

A voda con Chaime o Chusto se fació en Tarragona o día de Nadal de l'anyo 1322. O rey dotó a la novia con as rentas de Berga, Burriana, Tortosa, Morella, Torroella de Montgrí y Pals, y a o chirmán mayor con as poblaciones de Seròs y Mequinenza. Ella teneba 30 anyos y él, que heba enviudau de María de Chipre, bels 55. S'instaloron en o palacio reyal de Barcelona y tenioron una vida relativament tranquila. Ella interveniba en os afers d'estau dando consello como heban feito atras reinas. Fue partidaria d'o nieto de Chaime II, o futuro Pero IV d'Aragón, cosa que iste l'agradeixió siempre. A reina yera una muller madura, culta, polida y muit piadosa, lo que feba que o día a día en a cort reyal estase cordial, a tamás d'a richideza y a severidat de Chaime II.

Escribe Jesús Ernest Martínez Ferrando:

Elisenda, por as suyas cualidaz femeninas, por a suya exquisita relichiosidat, fue o millor sedant que pudo trobar o monarca en l'amargura d'os suyos zaguers anyos; o dialogo con a devota esposa endulzó as suyas horas de suplicio espritual y fisico; bien puet decir-se que Elisenda aduyó a Chaime II «a bien morir». Mientres a muerte s'amanaba -como observa dito biografo-, se establió entre os dos esposos «un mutuo deleite relichioso».

Martínez Ferrando, J. E. (1953). Biografia de Elisenda de Montcada “Regina de Pedralbes”. Barcelona: Ayuntamiento.

A nueva reina, encara que teneba en Tortosa o centro d'o suyo dote y que en o castiello de dita ciudat heban residiu largas temporadas as suyas predecesoras, as reinas Blanca de Nápols y María de Chipre, trigó Barcelona y o suyo Palacio Mayor como residencia habitual. Astí pasó a suya vida. Como no tenioron fillos y o rei se metió malauto ascape, Elisenda le consagró a suya vida, asinas como a las practicas relichiosas y o exercicio d'a caridat.

Construcción d'o monesterio de Pedralbes

Monesterio de Pedralbes

O rei en o suyo testamento, que heba redactau pocos meses antis d'a suya muerte, ratificaba, entre atras cosas, as donacions en rentas feitas a la suya esposa. Amás le deixaba a corona d'oro que l'heba mercau en o momento d'a voda y a-saber-las atras choyas, telas buenas y paramentos de mesa como una vaixilla treballada en oro y archent.

Cuan Elisenda l'esprisó o suyo deseyo d'establir un monesterio de relichiosas de Santa Clara en a redolada de Barcelona, o rey no dandalió en complacer-la, encara que ya existiba en Vilafranca del Penedès un monesterio de clarisas fundau por Blanca d'Anchú, a primera muller d'o monarca. Nomás metió una condición: que o monasterio se faciera en honor d'a mai de Dios. Primero se designó ta o suyo emplazamiento o lugar de Valldaura, entre Cerdanyola y Montcada, pero dimpués s'optó por un lugar dito Pedralbes debiu a la cantidat de piedra blanca que se quitaba d'una pedrera astí existent. As chestions y as obras enantoron ascape. Puet estar que Chaime II presentiba a suya muerte y deseyaba que a mistica ilusión d'a suya muller se faciera realidat antis con antis. En 1326 Elisenda establió y dotó o monesterio de monchas clarisas de Pedralbes (Barcelona). O 3 de mayo de 1327 ingresoron catorce monchas en o monesterio y trigoron a la primera abadesa, Soberana d'Olzet.

Pinturas d'a celda de Sant Miguel

Ixe mesmo anyo, en quedar viuda Elisenda, se retiró mientres 37 anyos en un palacio chunto a o monasterio, en que ye enterrecada. A tamás de no estar nunca moncha l'acto d'a fundación la dotó de amplos poders sobre o funcionamiento interno d'o monesterio, promocionando as artes, como por eixemplo con as pinturas d'a celda de Sant Miguel, encargadas por l'abadesa Francesca Saportella, sobrina de Elisenda. Encara que yera internada, feba parti de bels eventos oficials, como o treslau d'as restas de Santa Olaria a la seu de Barcelona, a on acompanyó a María de Navarra, muller de Pero o Ceremonioso y Constanza, muller de Chaime III de Mallorca. Dictó testamento l'11 d'abril de 1364 y morió o 19 de chulio d'o mesmo anyo.

A reina viuda ordenó que se construyise un pfundamento chunto a o monesterio de Pedralbes, deseparau de tot d'iste. Vivió 37 años. Mientre istos anyos a suya intención fue favoreixer a o maximo o monesterio ta que no se trobara, una vegada muerta ella, en dificultaz economicas, una cosa prou habitual en os monesterios femeninos por ixas envueltas. As donacions reyals cuasi afogoron o espritu franciscano d'a vida conventual. Chestionó a construcción de l'edificio y a ornamentación d'o mesmo. Pintors, como Ferrer Bassa u os chirmans Serra, fuoron contrataus ta decorar o monesterio.

Muerte y sepoltura

Parti d'a tomba d'Elisenda de Montcada como reina

Parti d'a tomba d'Elisenda de Montcada como moncha clarisa

Elisenda morió o 19 de chulio de 1364. Deixó como hereu a o monesterio, fueras de bels biens destinaus a institucions, familiars u conoixius d'ella. Obligó a espaldar o pfundamento a on viviba, lo que se fació ascape. O inventario d'a suya cambra contrimostra a sencillez en que viviba, a tamás d'as choyas y as telas buenas que regaló. O sepulcre d'a reina ye situau chunto a la paret que desepara a ilesia d'o claustro, de forma que parti d'o molimento ye adintro d'a ilesia y parti en o claustro. A sepoltura ye una magnifica obra d'o gotico catalán, amostrando por o canto d'a ilesia a Elisenda vestida de reina y por o canto d'o claustro como una penitent.

En a parti visible dende a ilesia a fegura chacent d'a reina se troba revestida de machestat con corona, y por o costau d'o claustro leva un austero trache de viuda u moncha, lo que indica clarament a doble vida d'ista muller. Tenió fama de buena persona, amant d'a familia, d'estar atenta con toz y mas que mas de conoixedora d'a tierra. Ista yera a virtut que mas goyo feba a os suyos subditos. Un retrato d'ella fa parti d'a Galería de Catalans Ilustres d'o Concello de Barcelona.

Bibliografía

• (ca) Dames, Reines, abadesses, 18 personalitats femenines a la Catalunya medieval. Elisenda Albertí i Casas|, 2007. Albertí Editor. ISBN 978-84-7246-0850
• (ca) Pedralbes a l'Edat mitjana: història d'un monestir femení. Anna Castellano Tresserra. L'Abadia de Montserrat, 1998. ISBN 8478269983
• (ca) L'obra del Reial Monestir de Santa Maria de Pedralbes des de la seva fundació fins al segle XVI. Un monestir reial per a l'orde de les clarisses a Catalunya. Cristina Sanjust i Latorre, Barcelona. Universitat Autònoma de Barcelona. Departament d'Art, 2009. ISBN 9788469236505
• (ca) Els Trescentistes Vol. II. Salvador Sanpere i Miquel. Libreria S. Babra, 1921. Barcelona

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Elisenda de Montcada.