Val d'Aspa

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Val d'Aspa Vath d'Aspa
A val d'Aspa, en Lescún
Administración
Estau	Francia
País	Biarn
Rechions	Nueva Aquitania
Departamento	Pireneus Atlanticos
'
Cabecera
Capital	{{{capital}}}
Localidaz	{{{localidatz}}}
Chentilicio	{{{chentilicio}}}
Cheolochía
Acceso
Ríos
Largaria
Orientación	Norte-Sud
Cheolochía
Tipo	Val glacial
Macizo	Pireneus
Mapa

A Val d'Aspa (Vath d'Aspa en occitán gascón biarnés, Vallée d'Aspe en francés) ye una val pirinenca d'a versant norte.

Toponimia

En o lexico comercial aragonés d'o sieglo XV se documenta o toponimo Aspa en Zaragoza, Uesca y Monzón (queso de Aspa, formatje de Aspa).^[1]

Localización

A Val d'Aspa ye una val biarnesa, una d'as tres vals de l'Alto Biarn, ubicata en o departamento aquitano de Pireneus Atlanticos, a lo SU de Francia. A val ye desauguata per a garona d'Aspa, y s'extendilla cuasi 40 km dende o lugar d'Escot dica lo Puerto de Somport (1662 m).

L'alta val d'Aspa acubilla una parte d'o Parque Nacional d'os Pirineus.

Historia

A val ye estata tradicionalment una important vía de comunicación entre Aragón y Gascunya, unindo a Chacetania d'un canto y lo Biarn de l'altro. Val de pastors, ye estata un camín de paso ta os pelegrins que feban a carrera de Sant Chaime per a clamata Vía d'Arles enta Santiago de Compostela, en Galicia.

O rei Alifonso I lo Batallero concedió lo cobalto d'a sierra d'Aspa a los habitants d'Aragüés de lo Puerto), en un documento escrito en Sola:

ad vos meos homines de Araguas placuit mihi libenti animo et spontanea voluntate et quare servistis miche semper et cotidie faciens sic dono vobis portum quod nominatur Tornellas et Arit de Sera et habet afrontationes flumen qui dicitur Aragon et ex alia parte lo pico de Aspe vos et fillii vestri et omnes generacio vel posteritas vestra per secula cuncta. Signum Adelfonsi imperatoris. Signum regis Aragone et Mar...comptes Barch. Facta vero hanc cartam donacionis ERA MCLX in mense junio in valle quod dicitur Sobola.

En os anyos 90, os ecolochistas protagonizoron en a val d'Aspa una important luita contra la planificación d'a carretera que leva ta lo túnel de Somport.