Valenciano central

De Biquipedia
(Reendrezau dende Valencián apichat)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Este articlo ye sobre a variant d'o valenciano dita tamién apichat. Pa atros significatos d'a parola apichat veiga apichat (desambigación).
Valenciano central
Valenciano central

Situación de l'apichat
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País País Valenciano
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Huerta Valenciana
Lugars principals
Atras denominacions {{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por {{{regulau}}}
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Valenciano
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2 {{{iso2}}}
ISO 639-3 {{{iso3}}}
SIL {{{sil}}}

O valenciano central (comunament clamau apichat) ye o subdialecto d'o catalán meridional u valenciano que se charra en l'aria central de Valencia, tipicament de huerta (Huerta Valenciana).

Fonetica[editar | modificar o codigo]

A mas d'os rasgos tipicos d'o valenciano, o valenciano central tiene as siguients caracteristicas foneticas:

  • Pronuncia sorda de la S sonora y a G, J, que en valenciano ye prepalatal africata sonora. Esto ye común con l'aragonés; Manuel Alvar crei que ya existiba en aragonés medieval d'os sieglos XI y XII, y bi n'ha pruebas que ya existiba en l'aragonés d'os sieglos XIV y XV. Ye de destacar que a zona tenió una repoblación medieval mixta con catalans y aragoneses. Manimenos bels especialistas, seguindo lo criterio de Rafael Lapesa, que no conoixeba a fondo ni as variants ni a historia de l'aragonés, creyen que l'ensordamiento ye un proceso recient, postmedieval, y independient d'o que trobamos huei en l'Alto Aragón.
  • Pronuncia clara d'os grupos consonanticos -mp, -mb, -nt, -nd, -lt, -rt a final de parola (camp, rumb, font, profund, salt, fort)[1] en contraste con atros subdialectos valencianos y con o catalán central, en os cuals as consonants oclusivas son mudas, y se pronuncia cam(p), rum(b), fon(t), profun(d), sal(t), for(t)[2].

Morfolochía[editar | modificar o codigo]

  • Bi ha zonas que conservan o pasato perfecto simple sintetico, como ye tipico d'os textos medievals catalans: tu cantares, en cuenta de tu vas cantar, ell degué en cuenta de ell va deure.
  • Formas velarizadas u palatalizadas en formas de cualques verbos d'a segunda conchugación. Asinas, en a cuatrena y quinta personas d'o present d'indicativo d'os verbos caure ('cayer') y vore/veure ('veyer') se dan as formas caiguem (en valenciano stándard, caiem u caem) y caigueu (en estandar, caieu u caeu); vegem (en estandar, veiem u veem) y vegeu (en estandar, veiem u veeu); y en os cherundios se dan as formas caiguent (en estandar, caient u caent), vegent (en estandar, veient u veent)[3]. A velarización u palatalización en ixas formas ye una regularización que se produz por analochía con a consonant final d'a forma verbal d'a primera persona d'o present d'indicativo, seguntes sía velar (jo caic) u palatal (jo veig).

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Mapes per a l'estudi de la llengua catalana, EUMO, 1992. Pachina 12. ISBN 978-84-7602-870-4
  2. FERRANDO, Antoni, i NICOLÁS, Miquel. Història de la llengua catalana. Capitol «El procés de dialectalització». Pachina 216. Editorial UOC, 2011. ISBN 978-84-9788-380-1
  3. Gramàtica normativa valenciana. Capitol «30.2.4.2. Verbs amb i consonàntica en formes del present d'indicatiu». Acadèmia Valenciana de la Llengua, p. 260. ISBN 978-84-482-4422-4.


Variedatz d'o catalán
Catalán occidental
Apichat | Leridano | Pallarés | Ribagorzano | Tortosín | Valenciano meridional | Valenciano alicantín | Valenciano septentrional
Catalán oriental
Alguerés | Capcinés | Central | Ibicenco | Malloquín | Menorquín | Rosellonés | Septentrional de transición | Tarraconense