Marmota marmota

De Biquipedia
(Reendrezau dende Marmota)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
A parola marmota reendreza ta iste articlo. Ta o chenero Marmota se veiga Marmota (chenero).
Marmota marmota
Una marmota en o Parque Nacional de Queyras (Francia)
Denominacions populars
Marmota [1], marma [2]
Estau de conservación

Seguro (IUCN)
Dende o Mindel
Clasificación cientifica
Animalia
Chordata
Mammalia
Rodentia
Sciuridae
Marmota (chenero)
M. marmota
Descripción
Marmota marmota
Linné, 1758
Distribución cheografica
Distribución de Marmota marmota

A marmota (Marmota marmota (Linné, 1758)) ye una especie de radedor d'a familia d'os esciuridos propia d'os Alpes y os Tatra y introduca en atras zonas montanyosas d'Europa Central y meridional.

Zoonimia[editar | modificar o codigo]

En aragonés medieval son conoixidas con os zoonimos marmutas (lexico comercial d'o sieglo XV), marmotas u marmoz ("Libro d'as Marabillas d'o Mundo").

En aq(ue)lla montayn(n)a & en aq(ue)l jardin fincan muchas diu(er)sas bestias como babun(e)s simios marmotas & dotras diu(er)sas bestias / Et q(u)ando el c(on)uiento daq(ue)lla abbadia ha comido los almosn(er)os fazen leuar el Releu al gardin / & faze[(n)] sonar vna campana de plata q(ue) el tiene en su mano[3]
Et de moc[']os q(u)i goardan aues aztores girefaux gauilanes falcones gentiles lan(er)es & sacres papagayes q(u)i fablan & auez cantantes / Et assi b(ie)n bestias saluages / et .x. [^M] o mas oriffantes & otras diu(er)ssas bestias Rabices ximios Marmoz & otras diu(er)sidades si ay .xv. cumans de moc[']os[3]

Curiosidaz[editar | modificar o codigo]

En o Pleistoceno no pareixe que fuese una especie propia d'as tascas alpinas; o rechistro fósil en os Pireneus, cordelera Cantabrica y Meseta Norte amuestra que viviba en semontanos u como muito zonas con altaria no guaire alta. Probablement yera una especie propia d'estepas como a Marmota bobak, con a que tien una distribución dischunta. D'esta traza con o cambio climatico dimpués d'a glaciación de Würm desapareixió l'habitat ubierto a on viviba esta especie y no trobó refuchio en as tascas d'o piso alpín d'os Pireneus como si que se desvinió en os Alpes (a on cuasi s'extinguió como amuestra un cuello de botella chenetico) y en os Tatra, a on que sobrevivioron adaptando-sen a las condicions d'as tascas alpinas.

En o sieglo XX fue reintroduca en a versant norte d'os Pireneus y s'ha extendillau muito, plegando dica o Prepireneu d'a versant sud.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) VIDALLER TRICAS, Rafel, Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals; Ed. Val d'Onsera. Zaragoza 2004. ISBN 978-84-8986-235-7
  2. (es) Chesús de Mostolay EL SOMONTANÉS Diccionario de voces y expresiones, Albama Literaria, 2022, ISBN 978-84-09-41341-6, p. 455
  3. 3,0 3,1 (an) Libro d'as Marabillas d'o Mundo

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]