Idioma daco

De Biquipedia
(Reendrezau dende Idioma dazio)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Daco
Atras denominacions: {{{atrasdenominacions}}}
Parlau en: Dacia y Reino Daco (actuals Rumania, Moldavia, partis de Ucraína, Hongría, Serbia, Macedonya d'o Norte y norte de Bulgaria)
Rechión: Balcans orientals
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors: Amortata dende o sieglo VI
Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Indoeuropea

  Paleo-balcanica
 Daco

Estatus oficial
Oficial en: Garra país
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin de regulación
Codigos
ISO 639-1 dengún
ISO 639-2 ine ("Indoeuropeas, atras")
ISO 639-3 {{{iso3}}}
SIL
Extensión d'o Daco

A luenga daca estió una luenga indoeuropea fablata por o pueblo antigo d'os dacos. Tradicionalment la han considerata como una variant septentrional de l'idioma tracio pero agora se conoixen millor as diferencias como para planteyar-se atros puntos de vista. Tamién agora bi ha una teoría que identifica l'idioma daco como a luenga madre de l'albanés actual, estando o proto-albanés.

Distribución[editar | modificar o codigo]

A suya distribución s'ha puesto reconstruir en base a los toponimos en dava, que significa en luenga daca ciudat fortificata, y que se distribuyen dende Moldavia dica Macedonya ocupando tota Rumanía y norte de Bulgaria y plegando a lo centro d'Hungría.[1]

Fonetica[editar | modificar o codigo]

As consonants sonoras aspiratas *bh- e *dh en PIE se convertioron en sonoras: b, d (Daco -dava < PIE *dhe-, "fixar, sistematizar", ecetra.). PIE *b- permaneixe como b (Daco -balus; kinuboila < -uboila < PIE *abel-, etc.), e *d permaneixe como d- (Daco Decebalus etc.).

Una correspondencia trobata entre daco y tracio ye una variación de vocal, a (daco)/e (tracio). Cfr. daco Zalm- (< Zalmoxis[2]), tracio zelmis (< PIE *kel-, "cubrir"), "piel", "cuero"; daco Zald- (< Zaldapa), tracio celtas (< PIE *ghel-, "enlucernar"); daco reconstruito *barz- (< rumano barza, "cigüenya"), tracio Berz- (< Berzobis, Berzana; PIE *bherəg-, "blanco"); v. Olteanu et al. Esta ye una d'as lumerosas evidencias a favor d'a existencia d'una branca daco-tracia d'o indoeuropeu.

Morfolochía[editar | modificar o codigo]

Bi ha pocas frases conservadas en daco como pa tener guaire informacion. Una d'ellas ye:

Decebalus per Scorilo

Se traduz como Deceneu fillo de Scorilo. Se'n deduce que bi ha un chenitivo tematico con una desinencia de l'antigo ablativo *od como en balto, eslau y celtibero.[1]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 (es) Francisco Villar: Los indoeuropeos y los origenes de Europa. Lenguake e historia. Editorial Gredos, 1991. p 296
  2. Esto presuposa que Zalm- en Zalmoxis deriva d'o PIE *kel-, "cubrir", y doncas coincide con o mesmo etimo d'o tracio zelmis, que de seguro deriva d'o PIE *kel-. Manimenos, una etimolochía oposata afirma que Zalm- debería estar considerata una variant de Zamol-, d'o PIE *dhghom-, "tierra"; esta derivación ye refusata por atros lingüistas aducindo bellas razons, como que as fuents mes antigas atestiguan a forma Zalmoxis, no Zamolxis. Pero os partidarios d'o etimo *dhghom- s'agarran a lo nombre d'o dios terrestre lituano, Zjameluks.