Colechiata de Santa María la Mayor de Casp

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp
Colechiata de Santa María la Mayor
Situación cheografica
Estau
País Aragón
'
Situación Casp (Baixo Aragón-Casp)
Adreza Plaza d'o Compromís, 7
Coordenatas
Archidiocesi
Diocesi Archidiocesi de Zaragoza
Arcipestrau Casp
Información cheneral
Advocación Santa María
Culto
Orden
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario
Administrador
Director
Coste {{{coste}}}
Vesitable
Altaria
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.r.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo Colechiata
Estilo Gotico
Función
Catalogación Bien d'Intrés Cultural
Materials
Construcción
Construcción Sieglos XIV-XV
Fundador
Inicio
Fin
Inauguración
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp ubicada en Aragón
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp
Colechiata de Santa María la Mayor de Casp en Aragón

A Colechiata de Santa María la Mayor ye un templo catolico que se troba en a ciudat aragonesa de Casp, capital d'a comarca de Baixo Aragón-Casp. Situada en a zona mas alta d'o casco urbán, feba parti d'una mena d'acropolis mixta a on i heba edificacions relichiosas, civils y esfensivas. Iste conchunto monumental incluyiba a ilesia, o castiello d'o Bailío —residencia d'os comendadors— y o convento d'a Orden de Sant Chuan.[1]

Historia[editar | modificar o codigo]

L'orichen d'a Colechiata se remonta a l'antiga mezquita d'a localidat, consagrada dimpués d'a conquiesta de Casp en 1169. Baixo l'advocación de Santa María, o templo fue fundau por a Orden Militar d'o Hespital de Cherusalem, la cual poseyeba una important encomienda en a localidat. As obras prencipioron en o sieglo XIV y rematoron en o sieglo XV. En 1394, o Gran Mayestre Johan Ferrández d'Heredia consiguió que se elevase a o rango de colechiata, inte en que s'enampló por primera vegada o crucero y a cabecera. Aquí se celebroron as primeras sesions d'as Corz d'Aragón de 1371-1372 dica o suyo treslau ta Alcanyiz en zaguerías de 1371. En 1412, se celebró en ella a misa de proclamación d'o fallo d'o Compromís de Casp, en que se trigó a o succesor d'a Corona d'Aragón dimpués d'a muerte sin descendencia de Martín I. Entre 1518 y 1522 s'enamploron atra vegada o crucero y a cabecera.[2] O templo fue consagrau por o papa electo Hadriano VI en 1522.

O 28 de chulio de 1908 l'atrio d'a ilesia fue declarau Molimento Nacional y o 3 de chunio de 1931 a Colechiata fue tamién declarada Molimento Nacional.[2][3]

Mientres a Guerra Civil, a colechiata sofrió un incendio prevocau por milicianos republicans que ocasionó a destrucción d'os retablos y d'os dos soberbios sepulcres goticos que conteneba, o d'o gran mayestre Johan Ferrández d'Heredia y o de Martín García Puyazuelo, bispe de Barcelona naixiu de Casp.[1] As posteriors intervencions arredol de 1944 alteroron as cubiertas: as laterals son planas y realizadas con losa de piedra, mientres que as d'a nau central apareixen inclinadas, a dos auguas y con tella. Entre 1991 y 2003 se facioron treballos de restauración que afectoron a gran parti d'a ilesia y tamién se facioron obras d'adecuación d'a redolada d'o templo.[2]

En zaguerías s'ha aprebau un plan conchunto ta fer treballos de rehabilitación tanto en l'interior como en l'exterior d'a ilesia. En primeras se quiere actuar sobre as humidaz apareixidas en a cara norte de l'edificio, estando a zona mas afectada a capiella d'a Vera Cruz.[4]

Arquitectura[editar | modificar o codigo]

Portalada lateral dreita d'a Colechiata.

Construyida en piedra picada, a Colechiata de Santa María la Mayor ye un d'os eixemplos mas notables d'o gotico purista en Aragón, encara influyiu por o estilo cisterciense. O templo primitivo presentaba paralelismos con a ilesia d'o Monesterio de Nuestra Sinyora de Rueda, a la que se pareixe en o tocant a sencillez compositiva. Dito templo constaba de tres naus divididas en cinco trampos, a central y cuatre as laterals; o trampo inicial d'a nau central no se corresponde con as laterals por trobar-se a torre en o canto norte. As tres naus se cubriban con vueltas de crucería sencilla, quedando deseparadas por pilars cuadrangulars de cuals esquinas rancan os niérvols d'as vueltas. A cabecera, de testero recto, constaba de tres capiellas en correspondencia con cadaguna d'as naus. A primera ampliación d'a ilesia consistió en a destrucción d'as tres capiellas anteriors, adhibindo-ie un trampo mas que funcionaba como crucero acusau en planta, de mayor amplaria que a resta d'os trampos, construyindo-se atra vegada tres capiellas rectas que constituyiban a nueva cabecera d'o templo.[2]

A torre ye muit posterior, pues se reedificó dimpués d'a destrucción de l'antiga en 1838. De gran altaria y estilo neoclasico, ye cuadrada, con as ariestas chafranadas en o cuerpo superior.[5]

A l'interior se i accede a traviés de tres portaladas, estando a prencipal a suya portalada occidental, realizada en 1412, con a-saber-la decoración en comparación con o sobrio interior. A portalada ye abocinada con arquivoltas apuntadas con chapiteles decoraus escultoricament. Os brancals tamién poseyeban esculturas adosadas, pero se perdioron mientres a Guerra Civil, igual que o parteluz.[1]

Interior d'o templo[editar | modificar o codigo]

Interior d'a Colechiata de Santa María.

A nau central d'a Colechiata, a mas ampla y alta, ye cubierta por vuelta de crucería simpla que descarga sobre semicolumnas adosadas a gruesos pilars cuadrangulars. De feito, todas as vueltas d'o templo son de crucería sencilla, fueras d'as dos centrals d'o crucero, que son estreladas, asinas como as de cuatre capiellas laterals, con relieus goticos y platerescos. A capiella que conteneba a tumba d'o mayestre se singulariza por a suya vuelta de meyo canyón, con cheserías d'un tardano mudéchar.

O retablo de l'Altar Mayor, si bien ye de 1944, imita fielment o estilo d'o retablo orichinal d'o sieglo XV estricallau mientres o incendio d'a Guerra Civil. Consta de quince tablas que representan os misterios d'o Rosario. En o centro d'o mesmo se troba la Virchen de l'Asumpción, rodiada d'un guardapolvo. Ista pieza se construyió en os tallers d'os chirmans Albareda en Zaragoza.

Capiella d'a Vera Cruz.

Un atro elemento perdiu mientres o incendio, l'organo, fue recuperau en construyir-se una pieza instrumental parellana a la que teneba a Colechiata. Ta disenyar iste instrumento clasico, que conta con 56 teclas y 824 tubos, se recurrió a o catedratico d'organos d'o Conservatorio de Zaragoza, José Luis González Uriol, estando fabricau en o taller de l'experto Carlos Álvarez de Teruel. Ye un organo barroco, muit pareixiu a los que i heba en Aragón en o sieglo XVIII.[6]

A Colechiata alberga en o suyo interior a Vera Cruz de Casp, una d'as reliquias mas importants d'a cristiandat. Trayida a Casp por Johan Ferrández d'Heredia, estió primero en o convento anexo dica que posteriorment fue tresladada a la Colechiata. Astí permaneixió dica 1936, calendata en a que un vecín d'a localidat la tresladó chunto a o Cáliz d'o Compromís a un puesto desconoixiu ta que no estase expoliada mientres a guerra. Rematada a contienda, a reliquia tornó ta a Colechiata y, dimpués d'a finalización d'as obras de condicionamiento d'a Capiella d'a Vera Cruz, torna a estar expuesta a o publico.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Enlaces externos[editar | modificar o codigo]


 
Colechiatas d'Aragón
Alcanyiz | Alquezra | Borcha | Boleya | Calatayú | Casp | Daroca | Rubiuelos de Mora