Granat (mineral)

De Biquipedia
(Reendrezau dende Granatz)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Granat
O granat almandín en una roca metamorfica.
Caracteristicas chenerals
Categoría: Nesosilicato
Clase: 9.AD.25
Formula quimica: (SiO4)3X3Y2
Propiedatz fisicas
Sistema cristalín: Cubico
Habito: Dodecaedro rombico u cubo
Dureza: 6,5 a 7,5
Birrefrinchencia: No bi n'ha
Pleocroísmo: No bi n'ha

Granat ye un termin que se fa servir pa dar nombre a minerals de dos series isomorfas con formula (SiO4)3X3Y2, on X representa metals ligatos con una valencia dos (fierro, aluminio, calcio, manganés u magnesio) y Y a metals de valencia tres (aluminio, fierro u cromo), minerals que dentro d'os nesosilicatos constituyen o grupo d'os granaz.

Como minerals petrocheneticos tienen importancia en as rocas metamorficas.

Denominación[editar | modificar o codigo]

A denominación de granat deriva d'o latín GRANATUM y no ye patrimonial aragonesa, on hese dato "granato" en aragonés central y "granau" en aragonés cheneral a traviés de l'aragonés medieval cheneral "granado". A denominación en latín talment faiga referencia a lo suyo pareixito a part roya comestible d'a mengrana (Punica granatum).

En un inventario de choyas que teneba un habitant de Zaragoza dito Fulano de Sangüesa o 14 d'octubre de 1478 mencionan anillo de oro smaltado, con hun granat.

En o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" parlan d'os granaz como piedras preciosas y podemos-lo escrito grenaz con a -z, a forma chenuína d'o numero plural aragonés que con a ortografía actual se representa -z:

Mas hombre va volont(er)s a chipre por se Reposar en t(ier)ra o por p(re)nder algu(n)as cosas neccessarias por su vida Ailli sobre la Ribera dela mar troba hombre muchos Rubis & de grenaz grant quantidat

En atro parrafo veyemos de rubis de granas pero grana debe estar una errata, ye como se diz en o lexico comercial d'o sieglo XV a un tipo de panyo muito fin con o que se confeccionaban vestuaches de luxo, amés d'un colorant royo.

Item por de jus la tabla de lemp(er)ador & las otras tablas de cerca / et por de juso vna p(ar)tida dela sala ay vna viyn(n)a de fin oro q(u)i es estendida por de suso et y a muchas grapas de vuas bla(n)cas de amariellas vermeillas verdes & negras todas de piedras p(re)ciosas. las blanca son de xp(ist)al & de berula & de yris / las amariellas son destopacio las vermeillas son de Rubis de granas & de alebandine / et las verdes son desm(er)alda de perides & crisolites / Et las neg(r)as son de onices & de geratices / et son todas assi p(ro)p(r)iame(n)t fechas que sembla q(ue) sean drechas vuas

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]