Zen

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Zen

Bodhidharma meditando.
Xilografía impresa por
Yoshitoshi, 1887.
Nombre chaponés
Romaji Zen
Hiragana ぜん
Kanji
Nombre chinés
Mandarín Hanyu pinyin Chán
Mandarín según Wade-Giles Ch'an
Cantonés Sim3
Wu Zeu [zø]
Chinés tradicional
Chinés simplificau
Nombre coreano
McCune-Reischauer Sŏn
Hangul
Hanja
Nombre sanscrito
Romanización Dhyāna
Devanāgarī ध्यान
Nombre pāli
Romanización Jhāna
Devanāgarī झान
Nombre vietnamita
Quốc ngữ Thiền
Hán tự

Zen ye como se diz en chaponés una tradición d'o budismo mahāyāna orichinaria de China, a on se diz Chan. A denominación en os idiomas occidentals ye presa d'o chaponés. Ye una d'as escuelas d'o Budismo mes conoixidas y apreciadas en Occident.

As prencipals escuelas de budismo Zen en Chapón son Rinzai, Sōtō y Obacu, que posan enfasi d'una traza diferent en bellas tecnicas de meditación como koan u o zazen.

Orichen d'o budismo Zen[editar | modificar o codigo]

Como escuela budista o Zen tien as radices en a India. A palabra Zen ye como se lei en chaponés o caracter chinés chan, que ye a trascripción d'o termin sanscrito dhyāna, tradueito por un regular como "meditación". A influencia d'esta escuela arribó en Corea, on se diz son, y tamién dica Vietnam, on se conoix como thiền. S'ha de fer notar que estas denominacions no son adaptacions foneticas en ixas luengas, son as diferents trazas de prenunciar o mesmo ideyograma chinés.

O desembolique d'o Zen provién d'una noción doctrinal en os sūtras budistas d'o mahāyāna, on s'afirma a preeminencia d'o cautivo de dhyana como o camín preferent pa conseguir o Nirvana.[1] O budismo d'os prencipios teneba como obligación una progresión en diferents estaus d'a meditación u jhanas[2] que suceden en un cautivo gradual de qui practica. En ixe contexto, o Zen afirmará a existencia d'un acceso dreito y espontanio a lo zaguer y superior de toz ixos (ixe que precede chusto enantes a la experiencia d'o nirvana), sin que calga experimentar-ne os anteriors, por camins d'acceso espontanios y allenas a la intelectualización d'o que s'ha apreso u a una nación d'o creiximiento gradual en o perfecionamiento espritual. O zen ye por antonomasia a tradición budista d'a intuición y a espontanidat.

O chan[editar | modificar o codigo]

O chan se desembolicó en China, a on que o budismo yera establiu dende o sieglo I. A lo prencipio no yera que una trasposición d'o budismo indio, que teneba entre as actividaz principals a traducción y estudio de textos. China chana se desembolican unas cuantas escuelas de budismo, y a escuela Chan yera una d'ellas. Se considera que as formas primerencas d'o budismo chan amaneixen en o sieglo VI partindo d'una influencia de diferents sūtras u textos sagraus d'o budismo mahāyāna, toz de procedencia india, a los que mes tarde s'adhibirá bel apocrifo.

Entre os textos prencipals ye o Prajñā pāramitā (sección d'o canon d'o mahāyāna que contién diferents sūtras famosos, como o "d'o Corazón" y o "d'o Diamant"), o Despertar d'a Fe atribuito a Aśvaghoṣa, o Sūtra de Vimalakīrti u o Sūtra d'o Lankavatara. Un apocrifo fundamental en a tradición Zen ye "El Sūtra d'a Perfecta Iluminación".[3]

Estatua a la entrada d'o monesterio Shaolin de Henan, on empecipió o budismo Chan.

Encara que a practica Zen inclui o estudio d'os sūtras y atros textos, o caracter dreito y intuitivo d'este tipo de tradición budista los situa en un segundo plan, pus no los considera capaces de fer conseguir o despertar no mes que con ixo. A lo contrario, s'anima a lo disciplo a mantener l'atención en o inte present confiando en a sabiduría innata de tot ser humán pa realizar tot o potencial.

Esta noción ye influencia dreita d'o budismo mahāyāna, que tien uns textos que desembolican a ideya d'o Tathāgatagarbha u "matriz d'a iluminación". Esta ideya, implicita en a difusión d'a prajñā pāramitā, s'examplará en poco tiempo dimpués de l'aparición de bel sūtra. Se sinyala o caracter innato d'a "budeidaten" tot ser vivo, y ixo tendrá una influencia determinant en o budismo chinés, chaponés y d'o sudeste asiatico. A importancia radical d'esta ideya ye que reconoixe a posibilidat que os laicos pleguen a un grau espiritual tan alto como o d'un monche. Este concepto ha estau fundamenta pa que o budismo mahāyāna s'estendillase, y con ixo, tamién o Zen.

Estas ideyas s'esbolligaban en o budismo primerenco de China como reacción contra una excesiva erudición y intelectualismo presents en o budismo chinés alavez, encara que recibirá una influencia directa de bella escuela centrada en o estudio como a Tiāntái u a Huáyán. Estas escuelas farán que amaneixca un nuevo estilo de practica y d'entender l'amostranza, centrau en un camín intuitivo, y directa que pretende propiciar cierto estau mental (o samādhi) chusto enantes d'o completo despertar espritual u nirvāṇa.

Este nuevo tipo de budismo se centra doncas en o cautivo d'a ment u a meditación, que en chinés se traduz con a palabra chan. En chinés esta escuela se diz "Escuela de meditación" (Escuela d'o Chan). O resto d'escuelas dedicaban buena parte d'o suyo tiempo a lo estudio de textos, pus consideraban que con a suya lectura s'acumulaban meritos pa o despertar.[4] A escuela d'o Dhyana establió un nuevo enfoque, en o que o cactivo d'a propia ment se converte en o centro d'a practica budista.

Expansión[editar | modificar o codigo]

Mayestres de budismo Chán
• Sēngcàn (僧璨) (conoixiu como Kanchi Sosan en Chapón)
• Huìnéng (慧能) (Daikan Enō en Chapón)
• Mǎzǔ (馬祖) (Baso Do-itsu en Chapón)
• Huángbò (黄檗) (Ōbaku en Chapón)
• Línjì (臨済) (Rinzai Gigen en Chapón)
• Wúmén (無門) (Mumon Ekai en Chapón)
• Shítou (石頭) (Sekitō en Chapón)
• Yúnmén (雲門) (Ummon Bun'en en Chapón)
• Dānxiá (丹霞) (Tanka Shijun en Chapón)
• Dòngshān (洞山) (Tōzan Ryōkai en Chapón)
• Bǎizhàng (百丈) (Hyakujo Ekai en Chapón)
Bùdài (布袋, Hotei en Chapón)
Xuánzàng (玄奘)
Xūyún (虛雲) (contemporanio)
Kōdō Sawaki (chaponés: 沢木興道, Sawaki Kōdō)
Taisen Deshimaru (弟子丸泰仙) (contemporanio)

Totas as escuelas d'o Zen tienen o suyo orichen en os patriarcas d'o Chan, que a mes son ligaus a las amostranzas d'os antigos mayestres budistas d'a India como Gautama, Kaśyapa, Ananda y Nagarjuna. Os relatos d'estos patriarcas son un referent constant que en o estudio y practicas de totas as escuelas.

Dende China, o budismo Chan se extendilló con exito ta os actuals Corea, Chapón y Vietnam. En atros puestos, como o Tíbet, ye posible que estase implantau bel tiempo, seguntes se diz, pero en tot caso desapareixería. Manimemos a influencia budista en a parte norte d'a India deixó sinyar en os Himalayas, y bi ha autors que sinyalan connexions tanto historicas como de transmisión de textos entre o Chan y bellas practicas tibetanas como o dzyan.

Escuelas[editar | modificar o codigo]

Escultura chinesa de Buda asentau en posición de meditación, de tiempos d'a Dinastía Tang.

Mientres os primers tiempos d'o budismo Chan coexistioron bels metodos de meditación, on prevaleixeba un tipo de contemplación directa d'o mundo y d'a propia ment que a persona realizaba en cualsiquier situación. Estos metodos d'o budismo Chan pronto fuoron influius de diferents trazas por as ideyas filosoficas d'o taoísmo. O taoísmo tamién fue influenciau por a relichión budista. Esta fusión fue posible heredando aspectos prencipals d'atras escuelas, como a important escuela Tian tái d'o mayestre Zhìyì (Chi-I). Con o mayestre Zhìyì trobamos ya una perspectiva inmediata d'a liberación. Os tractaus sobre "A Gran Calma y Contemplación" influirán por sieglos a las atras escuelas y as ideyas suyas serán centrals a la hora d'endenter o proceso de significación d'o budismo que fará posible a naixetura d'o Chan.

Atra escuela influyent en a chenesi d'o Chan estió a escuela huáyant, buei* desapareixida. Reconoixida por bels historiadors como a escuela mahayana mes sofisticata que ha existiu, a suya complexa cosmovisión y o suyo tractamiento d'as ideyas de naturaleza budica u interdependencia no desapareixerán con ella, se veyerán replegatas de diferents trazas por atras escuelas, como a Chan. O treballo prencipal arredol d'esta escuela ye o "Sūtra d'o Avataṃsaka", un complexo texto definiu por Daisez T. Suzuki como a tuca literaria d'o budismo mahayana.

Tamién a Escuela d'a Tierra Pura influirá a saber-lo en o Zen, encara que d'una traza tardana. A escuela Escuela d'a Tierra Pura ye de feito a escuela propiament chinesa mes antiga d'o mahayana, encara que en os suyos prencipios emerchió de textos d’o budismo indio. Dimpués de bels sieglos, o Chan y a Tierra Pura se convertirán en as dos escuelas budistas mes importants d’o budismo chinés, y dica se’n podrán veyer fusions. Un fenomeno pareixiu pero de menor mida esdevendrá en Chapón con influencia de nombres importantes como Genshin.

El mayestre Chinul.

O caldo de cactivo d'o budismo present en a formación d'o Chan fructifica d'una traza manera espectacular mientres a dinastía Táng, dita a soben "a Edad d'Oro" d'o budismo chinés. Dica ixe inte podemos parlar d'a existencia d’amostranzas Chan, pero no propiament d’una escuela Chan. Dentro d'a dinastía Táng ya se desembolican de tot os metodos peculiars y especials d'o budismo Chan-Zen. Estos metodos incluyen dialogos entre maestre y disciplo, a investigación de preguntas y a contemplación silenciosa. Se combinan un ambient de protección imperial, en especial con a emperadriz Wu, cierta bohemia d'as clases acomotadas y bandeyos en a estabilidat social. Todo ixo chenera un ambient de gran creyatividat en o que o budismo tien un papel fundamental.

Evolución[editar | modificar o codigo]

Cuan a dinastía Tang desapareixe a practica Chan entra en decadencia. Mientres a dinastía Sòng apareixe una reacción contemplativa que apuesta cuasi de tot por o silencio y por una d'estas tecnicas en particular, a "contemplación silenciosa" (en chinés: tsao-tung), que consiste en que o disciplo medita asentau pa descubrir a suya propia naturaleza. Mes tarde, en Chapón, a esta contemplación silenciosa chinesa li dirán zazen, que huei ye a practica Zen mes conoixida en Occident.

En o sieglo XI o budismo Chan ya yera de tot asentau en China, on poseyeba un gran rete de templos y monesterios y s'heba convertiu chunto a la Escuela d'a Tierra Pura, en a prencipal amostranza. O constant fluxo d'intercambios culturals de China con Chapón y atros países fació que surchisen nuevas escuelas derivadas d'as chinesas. En cada país o Zen creyaba peculiaridaz, pero a comunicación entre as escuelas Zen en diferents países ha estau frecuent y contina en o tiempo.

Bodhidharma[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Bodhidharmaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Bodhidharma, primer patriarca d'o budismo Chan.

D'alcuerdo con os relatos tradicionals, o Zen arribó en China de mans d'un monche indio dito Bodhidharma (Daruma Taishi en chaponés) arredol d'o sieglo VI. Yera o 28º sucesor en una linia de transmisión d'amostranza que a tradición remonta dica Kaśyapa, discíplo de Buda. D’alcuerdo a lo Rechistro Jǐngdé de transmisión d'a lampara s'embarcó arredol d’o anyo 520 dC. en un viache que lo levó a lo reino de Liáng, ubicado a lo sud de China. En ixe reino, mientres un famoso intercambio con o emperador Wǔ, declaró que as buenas accions feitas con intencions egoístas yeran inútils pa conseguir a iluminación. Mes tarde s'adrezó a un monesterio a man de Luòyáng, en l'este de China y, d'alcuerdo a la leyenda, estió meditando debant una paret d'un cinglo antes d'acceptar garra disciplo. Morió en o templo Shàolín d'o mont Sōng (嵩山少林寺), contau Dēngfēng, provincia de Hénán, China. O mont Sōng ye a tuca mes alta d’os Cinco Monts Sagraus, ubicaus en a provincia de Hénán.

Como heroe cultural lechendario, a Bodhidharma tamién lo vinculan a lo templo Shàolín y a la difusión d'as artes marcials d'Asia oriental, especialment en a tradición oral d'escuelas de Gōngfu y Tàijíquán, y os populars treballos de fición d'o chenero wǔxiá. Manimenos, huei se sabe de seguro que as artes marcials no estioron presents en o budismo chinés ni en o templo de Shàolín dica bels sieglos dimpués. D'a mesma traza, tamién se sape que Bodhidharma no estió literalment "debant d'un muro", y que parlaba d'un muro como d'un estau d'a ment. Os descubrimientos y traduccions contemporanias dan una mayor claridat sobre os orichens d'esta escuela budista.

A linia de succesión Zen[editar | modificar o codigo]

Bodhidharma ye, doncas, o 28º patriarca d'o linache d'o budismo Zen, a qui en seguirán seis mes, o zaguero será Huìnéng. Con Huìnéng ye acotolata línia d'o patriarcau Zen, pero no a linia sucesoria d’o Zen. Dende Huìnéng s'estendilla una completa chenealochía que liga a mayestres, amostranzas y monesterios dica plegar a los tiempos actuals. En os monesterios chineses u chaponeses estos árbols chenealochicos complicaus encara son prou comuns.

Zen: a tradición en Chapón[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Budismo chaponésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Tipica ilustración chaponesa sobre un mayestre Zen

Historicament os monches chaponeses viachaban a soben ta China pa recibir a transmisión de nuevas amostranzas d'os mayestres chineses. De tornata ta casa y con ixe herencio d'autoridat, estendillaban as prolongacions d'as escuelas y amostranzas que heban conoixiu en o continent. Con o tiempo prendran a propia personalidat chaponesa. Esto, en realidat, ye buena parte d'o patrón cultural d'o Chapón, on a influencia chinesa ye central de tot pa entender as suyas cultura y relichión. D'esta traza as dos escuelas prencipals d'o budismo Chan chinés ditas línjì y cáodòng tendrán un paralelo chaponés en as suyas respectivas dos escuelas d'o budismo Zen chaponés: Rinzai y Sōtō.

Zazen[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Zazenveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O zazen ye un tipo de meditación budista desembolicada por a escuela Sōtō chaponesa. Esta practica ye mes que una tecnica de meditación, ye una d'as practicas mes conoixidas en Occident d'o Zen. A difusión d'esta traza de Zen en Europa gosa atribuir-se a lo chaponés Taisen Deshimaru, encara que bi ha atros mayestres y agrupacions.

O Buda de Kamakura (1252).

O Zazen ye a practica en a clasica postura d'o Buda sentau en posición d'o loto. A sobén se vei esta posición en estatuas de Buda a traviés de tot Orient: un hombre tranquilo con os uellos meyo cerraus, a espalda arreita, as gambas cruzatas en posición de "loto". En o zazen esto gosa fer-se sobre un coixín redondo dito zafu en chaponés, que aduya a tener a columna en millor posición.

Bi ha diferents aproximacions a lo zazen. Belunas postulan o fluxo natural d'a respiración y d'una posición comoda, atras posan enfasi en asegurar fisicament a postura correcta. As primeras son as mes tradicionals y as que mes apareixen en os textos historicos. Entre as que enfatizan o component fisico trobamos a d'o monche chaponés Taisen Deshimaru, qui diende 1970 estendillará un rete de centros por tota Europa y que encara huei ye a forma mayoritaria de conoixer o Zen en Occident. A regulación d'a respiración y a postura d'a columna, gambas y mans son esencials. -- Manimenos, encara que en o tema fisico i haigan diferents enfoques, en l'aproximación dotrinal a lo zazen as diferencias cuasi no existen. Se requiere una atención constant pero tranquila por parte d'o practicant. O pensamiento se libera, ni piensa ni deixa de pensar. Se deixa pasar. No creya ni apego ni refusa, como si as rafagas mentals fuesen nublos que trescruzan o cielo sin deixar bayo. Esta tranquila y atenta contemplación levará a lo seguidor a descubrir a suya naturaleza budica "como cuan deixamos de mover l'augua d'un basetón podemos veyer a la fin o suyo fondón".

En chaponés a esta acción d'asentar-se se diz shikantaza, que chunto a lo mushotoku u ausencia d'intención, se conforma asinas una disposición en a practica budista on s'implica por ella a existencia d'a "iluminación" agora mesmo; ye dicir en a comprensión d'ixa mesma dispocición. Ye dicir, ye una amostranza a on o simple feito d'asentar-se ye ya un acto d'harmonía plena, de convertir-se en Buda. Por ixo ye practica y amostranza a la hora. Ye tamién dita a practica d'a no-practica. O prencipal exponent d'esta amostranza ye sin duda o monche Dōgen, con "Shobogenzo" como obra prencipal, que ye una guía fundamental de practica y amostranza d'a escuela Sōtō.

Koans[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo kōanveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Caracter chinés pa "denguna cosa", en chinés: (en coreano y chaponés: mu). Representa o koan d'o Can de Zhaozhou.

En o budismo Zen chaponés, l'atra escuela prencipal, dita Rinzai, ye especializata en os ditos koan. Os koans* son una derivación d'os gōng'ān chineses (literalment "caso publico"). En orichen feban referencia a dialogos y sucesos entre mayestre y disciplo que yeran dimpués cuaternaus. Ya en Chapón, a escuela Rinzai los compilará y examplará, y los fará servir como tecnica de meditación y no només que como reflesión y amostranza.

Un koan puet estar una pregunta sin sentiu aparent. Un de famoso en ye "¿cualo ye o soniu d'una man sola que aplaude? " u "¿cualo yera o tuyo rostro orichinal antes d'a naixetura ?". O practicant investigará este tipo de pregunta con una concentración total dica que o suyo razonamiento conceptual quede acotolau, y asinas pueda amaneixer "prajna", a sabiduría intuitiva. Esto ocasionará un despertar (en chaponés: satori, kensho) a la suya naturaleza budica, a iluminación.

Thiền: a tradición en Vietnam[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Budismo en Vietnamveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O Budismo Thiền (禪宗 Thiền Tông) ye o nombre vietnamita pa a escuela de Budismo Zen. Segentes conta a tradición de Vietnam, en 580, un monche d'a India dito Vinitaruci (en vietnamita: Tì-ni-đa-lưu-chi) viachó ta Vietnam dimpués de completar os estudios suyos con Sengcan, o tercer patriarca d'o Zen Chinés.

A gran estatua de Buda en Nha Trang, Vietnam.

Esta será a primera aparición d'o Zen Vietnamita, o Budismo Thiền. La seta que Vinitaruci y o suyo unico disciplo vietnamita fundoron será considerada como a branca mes antiga d'o Thiền.

Dimpués d'un tiempo d'oscuridat, a Escuela Vinitaruci se convertió en un d'os grupos budistas mes influyents en Vietnam, arredol d'o sieglo X, sobretot con o patriarca Vạn-Hạnh, que ye muerto en 1018.

Atras escuelas vietnamitas de Zen son a Vo Ngon Thong (Vô Ngôn Thông), asociada a las amostranzas de Mazu, y a Thao Duong (Thảo Đường), que i adhibe as tecnicas de canto nianfo. As dos fuoron fundadas por monches chineses.

A escuela Truc Lam (Trúc Lâm) fue fundada por un rei vietnamita y evidencia una gran influencia d'o confucianismo y d'a filosofía taoista. En o sieglo XVII una colla de monches chineses mandaus por Nguyen Thieu (Nguyên Thiều) establioron una nueva y vigorosa escuela, a Lam Te (Lâm Tế), prenunciación vietnamita de Linji. A escuela Lieu Cuan (Liễu Cuán) en ye una branca, y fue fundada en o siglo XVIII y ye predominant en o Zen vietnamita actual.

O mes famoso practicant de Budismo Thiền sincronizau en Occident ye Thích Nhất Hạnh, autor numerosos libros sobre o Zen.

O Zen en Occident[editar | modificar o codigo]

Dica o sieglo XIX en Europa se sapeba poco sobre o budismo, de fueras d'os comentarios que os misioners cristianos heban feito dende o sieglo XVI. En as descripcions suyas se troban as primeras descripcions sobre rituals y comportamiento, pero cuasi no plegoron comentarios mes detallaus sobre temas doctrinals u practicas de meditación. A Inquisición fació un severo control sobretot ixe material, encara que a influencia d'as practicas contemplativas d'o Zen ye visible en destacaus personaches d'o cristianismo de ixe tiempo, especialment chesuitas[5]

L'amostranza y practica d'o Zen en Occident ye ya un feito a primers d'o sieglo XX. En 1893 se celebra en Chicago un Parlamento mundial d'as Relichions, on o monche Shaku Soyen fa una charrada dita "A Lei de causa y efecto como fue amostrada por Buda". Esta charrada será tradueita por Daisez Teitaro Suzuki, qui sería recomendau por o mesmo Soyen a Paul Carús pa traducir textos d'o sanscrito, pali, chaponés y chinés. Suzuki encomenzaría una ampla actividat difusora d'o Zen, primero como profesor d'universidat, dimpués como conferenciant y escritor arredol d'o mundo. Influyenció a nombres claus d'a intelectualidad europea, dende Einstein dica Jung, pasando por Heidegger, Picasso, y un innumerable repertorio de figuras indispensables d'a historia moderna. Suzuki uniba a erudición en idiomas a la comprensión y realización personales, lo que ha feito d'o suyo legau una referencia d'o budismo en Occident. Belunas d'as suyas traduccions son de gran complexidat, como a d'o Sūtra d'o Lankavatara, siguen estando de referencia en l'ambito académico, y as suyas obras mes populars como Ensayos sobre o budismo Zen han estau leitas por cuasi totas as personas que han quiesto adentrar-sen en a conoixencia d'esta tradición budista. A la suya muerte os prencipals templos de tot Chapón cremoron incienso en honor suya.

A mitat d'o sieglo XX, y en meyo d'a contracultura d'a cheneración beat, amaneixen con una traza mes u menos masiva muitos practicants occidentals, tanto en Europa como en norteamerica. Nombres como Alan Watts, Shunryu Suzuki u Philip Kapleau, establirán o Zen en occidente como una influencia ya d'o tot visible. Dende ixe inte y a igual como ha esdeveniu con as atras tradicions budistas, o Zen en occident recorre un camín de mayor conoiximiento sobre o suyo orichen historico asinas como definindo aspectos propios para encaixar millor en a cultura occidental. Numerosas escuelas s'han ido establindo tanto en Europa como en Estaus Unius y Australia. En Europa destaca o rete de centros fundaus por o chaponés Taisen Deshimaru, d'a tradición Sōtō. En Estaus Unius s'han implantau centros y monasterios de Rinzai y Sōtō. A lo mesmo tiempo, s'ha implantau o Zen d'atros países como Corea por vía d'a escuela Chogye.

Actualment, o Zen ye a practica budista que tien mes seguidors en Occident.

Arte Zen[editar | modificar o codigo]

Chardín Zen en o templo de Komyozenji, en Dazaifu, Chapón.

O Zen en o cine[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo Budismo en o cineveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. The Formation of Ch'an Ideology in China and Korea: The Vajrasamadhi-Sūtra, a Buddhist Apocryphon. Buswell, R. Princeton 1989.
  2. como se diz dhyana en pali
  3. En o budismo mahāyāna se considera que l'orichen indio d'un texto ye prencipal pa considerar-lo sagrau. Sin d'embargo i ha habiu lumerosas excepcions, y parlar d'apocrifos no ye parlar de textos exochenos a la tradición, ye dicir que o suyo orichen no ye indio.
  4. Buddhism in China. Kenneth Kuan. Princeton University Press, 1992
  5. (en) Heinrich Dumoulin: Zen Buddhism: A History. MacMillan, 1994.
  6. Hiperión
  7. (es) [https://web.archive.org/web/20090619095423/http://www.labutaca.net/films/1/sabiduri.htm LA BUTACA - Sabiduría garantizada (Erleuchtung garantiert)
  8. Ficha en IMDB
  9. Ficha en IMDB y Ficha en Yahoo! Espanya

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • Bovay, Michel; Kaltenbach, Laurent y Smedt, Evelyn de. Zen. Práctica y enseñanza; historia y tradición; civilización y perspectivas. Editorial Kairós: Barcelona, 1999 [2005 3ª edición]. ISBN 978-84-7245-391-3
  • Brosse, Jacques. Los maestros Zen. Editor José J. de Olañeta: Palma de Mallorca, 1999. ISBN 84-7651-776-9
  • Castro Sánchez, Aigo. Las enseñanzas de Dôgen. Editorial Kairos: Barcelona, 2002. ISBN 84-7245-515-7
  • Deshimaru, Taisen. Za-Zen: la práctica del Zen. Edicions Cedel: Barcelona, 1976. ISBN 84-352-0437-5
  • Huineng: Sūtra del estrado (Tanjing), edición bilingüe con o texto de Dunhuang (s. VIII), tradueito d'o chinés por Laureano Ramírez Bellerín. Editorial Kairós: Barcelona, 2000. ISBN 84-7245-460-6
  • Jung, Carl Gustav. Obra completa: Volumen 11. Acerca de la psicología de la religión occidental y de la religión oriental. XIII. Prologo al libro de D. T. Suzuki La Gran Liberación. Introducción al budismo zen (1939/1958). Trotta: Madrit, 2008. ISBN 978-84-8164-902-4/ ISBN 978-84-8164-907-9
  • Manrique, María Eugenia. Pintura Zen. Método y arte del sumi-e. Editorial Kairós: Barcelona, 2006. ISBN 978-84-7245-621-1
  • Sūtra de Vimalakīrti: original de Kumārajīva (s. V), tradueito d'o chinés por Laureano Ramírez Bellerín. Editorial Kairós: Barcelona, 2004. ISBN 84-7245-550-5
  • Suzuki, Daisez Teitaro: ¿Qué es el Zen?. Editorial Losada: Madrit, 2006. ISBN 84-96375-18-8
  • —, y Fromm, Erich: Budismo Zen y psicoanálisis. Fondo de Cultura Económica: Mexico, 1960/2003 [15ª reimpresión]. ISBN 968-16-0624-8
  • —. Ensayos sobre budismo Zen {3 volúmenes}. Editorial Kier: Buenos Aires. ISBN 950-17-1011-4/ISBN 950-17-1012-2/ISBN 950-17-1013-0
  • —. Introducción al budismo Zen. Editorial Kier: Buenos Aires, 2003 [8ena edición]. ISBN 950-17-1014-9. Ediciones Mensajero: Bilbao, 1979/2006. [4ena edición]. ISBN 978-84-271-0779-3
  • —. Manual de budismo Zen. Editorial Kier: Buenos Aires, 2003 [4ena edición]. ISBN 950-17-1008-4
  • —. El buda de la luz infinita: las enseñanzas del budismo Shin. Editorial Paidós: Barcelona, 2001. ISBN 84-493-1132-2
  • —. El ámbito del Zen. Editorial Kairós: Barcelona, 2000 [1ª edición, 3ª impresión]. ISBN 84-7245-127-5
  • —. El Zen y la cultura Japonesa. Ediciones Paidos Ibérica: Barcelona, 1996 [3ª impresión]. ISBN 84-493-0239-0
  • —. La doctrina Zen del inconsciente: significado del sutra de Huinen G. Editorial Kier: Buenos Aires, 1993. ISBN 950-17-1009-2
  • —. Budismo Zen. Editorial Kairós: Barcelona, 1993. ISBN 84-7245-275-1
  • Suzuki, Shunryu. Mente de Zen, Mente de Principiante. Troquel ediciones: Buenos Aires, 1994. ISBN 950-16-0212-5
  • Thibaut, Stéphan Kosen. Zen, la revolución interior. Troquel ediciones: Buenos Aires, 1996. ISBN 950-16-0354-7
  • Vega, Amador. Zen, mística y abstracción. Ensayos sobre el nihilismo religioso. Editorial Trotta: Madrit, 2002. ISBN 84-8164-396-3
  • Watts, Alan. El camino del Zen. Editorial Edhasa: Barcelona, 2003 [2ª edición]. ISBN 84-350-2714-7

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Zen y Salut[editar | modificar o codigo]