Wikipedia:Biquiprochecto:Grafía/Grafía B/Equus hemionus
| Onagre | ||||||||||||||||
 Una fembra de kulan d'o dêsierto de Gobi (E. h. luteus) con o suyo pollinet. | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Equus hemionus | ||||||||||||||||
| Pallas, 1775 | ||||||||||||||||
O somer salvage asiatico ó tammien onagre ó hemion ((G.U.: emión; Equus hemionus (Pallas, 1775)) ye un equido salvage d'as estepas e montanyas d'Ásia, t'a par de pareixer un pollin domestico, pero con a cabeça e las mêdas corporals més grans que no éste. Dica lo sieglo XVIII tenió una dêstribucion praticament uniforme que s'estendeva de Rúsia e Anatólia ta Manchúria, pero actualment se troba restrinchiu en bel·las zonas nisolatas de tot'ixa region que nantes teneva. "Hemion" e "Onagre" son parolas que son venitas d'o griego, e significan "meyo-pollin" e "pollin salvagero" respeutivament.
Ös onagres se dêstinguen tammien d'os somers salvageros africanos perque les faltan as rayetas d'as patas, e perque tienen o pelo riçato, como a lanas. La color e lo filar d'o pelo baila d'o blanco amarillenco dica lo negro quasi, mes que lo lêyonato se veye més a sovent. Son animals muit rapêdos, que pueden correr a velocidaz t'alto d'ös 70 Km/h quan les cal de pretar-ne, anque més usual ye de viyer-los correr més poco a poco. Como podria pensar-se, ös onagres fan campamento per usual a la par d'as basas que se troban en o suyo medio natural, d'á on que no ne marchan si no ye que dengun no les fa d'escapar. As cuadriêllas êstes animals tienen de líder un masclo més dominant que no los altros, que ye la uno con drëito d'ajuntare las fembras, e qui ha de concarar e fer fuera toz ös masclos rivals.
Subespécies
[modificar o codigo]Per a grandura d'a suya dêstribucion, l'onagre formó poblacions per toz ös puëstos per a on que pasava en extênder-se, poblacions que con as generacions han dato més que més nuevas subespécies, diferenciatas d'as originals, que encara teniorön més raçons ta despêciar-se quan se fuerön quedando anisolatas per mans d'a desaparicion d'ös suyos congeneres de muitas d'as regions intermedias. As subespécies actuals tiënen prou diferéncias exteriors que en prou casos se n'ha propuesto que cal d'adscrêvir-las en espécies nuevas. Huèi no s'ha fëito encara ixo e lo consenso ye de considerar-las només que subespécies dintro d'a mesma espécie Equus hemionus, con un total de seis:
- l'Onagre persa (Equus hemionus onager) quê dica lo sieglo XIX yera la més extendida, pero que huèi no para si que en bels puëstos d'Uzbekistan e Iran. Tien as lanas marrons e la crinera fôsca.
- O pollin salvage índio (Equus hemionus khur) que en dicen tammien Khur ó Ghorkar, de pelo grisènco, que se troba en buën periglo d'extincion en Paquistan e nordôeste d'a Índia.
- O somer salvage sírio (Equus hemionus hemippus) que teneva una dêstribucion prou gran en Orient proximo e Arábia dica lo sieglo XVIII, pero que declinó a escape en a siguient centúria. El zager êixemplar el caçorön en 1927.
- O somer salvage d'Anatólia (Equus hemionus anatoliensis) que estió dêstribuïto per Ásia menor e las regions colindants. Estió la primera subespécie d'extingir-se, arredol d'o 1700.
- O kiang (Equus hemionus kiang) quê ye la subespécie que més a sovent se separa d'as altras e que se pretién d'adscribire a una espécie nuëva. Ye un somer de pelo fôsco que habita a grans altuëras en o Tibet, a sovent en puestos a on que no bê puet abitar garra altro ôngulato. Ye la subespécie mêllor dêstribuïta, pos vive d'o norte de Pakistan e Índia dica las montanyas de Nepal e l'ôeste China.
- O kulan (Equus hemionus kulan) quê tien un piet en a puërta d'a extincion perque només sobrevive en parques zoologicos e reservas de Turkmenistan. Ye segurament a subespécie més grëument menaçata d'extincion.
- O kulan d'o dêsiërto de Gobi (Equus hemionus luteus) quê junto con o somer salvage de Mongólia ó "Chigetai" habita las regions mës deserticas de Mongólia.
- O somer salvage de Mongólia u "Chigetai" (Equus hemionus hemionus) quê se troba en Mongólia e junto con o kiang ye la subespécie més abundant.
Vinclos externos
[modificar o codigo]
Viquiespécies tien un articlo sobre Equus hemionus.
Se veigan as imagens de Commons sobre l'onagre.
