Republica Socialista Sovietica d'Armenia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
RSS d'Armenia
Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն
Republica Socialista d'a Unión Sovietica
Escudo de  Republica Socialista Sovietica d'Armenia
Bandera Escudo
Himno: Himno d'a RSS d'Armenia
Entidat
 • Estato
Republica Socialista
Unión Sovietica
Capital Erevan
Idioma oficial Armenio y ruso
Superficie
 • Total

29.800 km²
Población
 • Total (1989)

3.287.700 hab.
Zona horaria UTC +4
Moneda Rublo
President en l'inte d'a independencia Levon Ter-Petrossian
Independencia d'a Unión Sovietica 23 de setiembre de 1991
Tiempo en a URSS Dende o 30 d'aviento de 1922 dica o 21 de setiembre de 1991.

RSS d'Armenia en a Unión Sovietica

A RSS d'Armenia (en armenio: Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն; en ruso: Армянская Советская Социалистическая Республика) u Republica Socialista Sovietica d'Armenia principió a existir cuan o Partiu Comunista d'Armenia se fació con o control d'Armenia o 29 de noviembre de 1920. O 1 d'aviento de 1920 o Primer ministro Simon Vratsian cedió lo control d'o país. Iste cambeó mas tardi o suyo nombre por o de Republica Socialista Sovietica d'Armenia. O periodo ye conoixito a vegadas como Segunda Republica d'Armenia, siguindo a la curta República Democratica de Armenia.

Dende 1922 dica 1926, Armenia fació parte d'a Republica Federal Socialista Sovietica de Transcaucasia, chunto a las Republicas Socialistas de Cheorchia y Azerbaichán.

O 23 de agosto de 1990, cambeó de nombre a l'actual Republica d'Armenia, antis de declarar a suya independencia o 21 de setiembre de 1991.

Historia[editar | modificar o codigo]

Cartel propagandistico d'os sovieticos liberando Armenia

O 29 de noviembre de 1920 se proclamó a Republica Socialista Sovietica d'Armenia. O gubierno armenio presovietico firmó en aviento un tractau con Turquía por o que cedeban Kars y Nakhicheván. Mientres l'exercito royo ocupaba Cheorchia, os Dashnak facioron que Armenia se rebelase entre febrero y abril de 1921. Armenia tornó a estar conquiesta por os comunistas sovieticos, ya de pa cutio, y o 2 d'abril de 1921 fue declarada a Republica Sovietica d'Armenia.

O tractau ruso-turco de Kars d'o 13 d'octubre de 1921 tamién fue firmau por a R.S.S d'Armenia y fixó as mugas entre Turquía y Armenia. Armenia perdió Kars y Igdir (o territorio entre l'Araxes y o Mont Ararat que fació parte de l'Imperio Persa dica 1828). Con a cesión d'Igdir Turquía teneba un corredor dica Nakhicheván, territorio cediu a Azerbaichán. Nagorno Karabakh no feguraba en o tractau pero poco dimpués fue atribuiu a Azerbaichán y se creyó a rechión autónoma d'Alto Karabakh o 7 de chulio de 1923.

Como en atras republicas socialistas sovieticas (Ucraína, Kirguizistán, ecetra..) o periodo sovietico d'entreguerras trayó fambre por a colectivización y as deportacions dende 1929. As autoridaz sovieticas luitaban contra as "supervivencias d'o nacionalismo", creyando un terror de masas. O catholicos Joren I fue asasinau en 1938.

En a segunda guerra mundial i heba armenios luitando en os dos bandos. Os armenios d'Alemanya consiguioron estar reconoixius como arios. Cualques nacionalistas armenios luitaban con l'eixe por a promesa que lis fació Hitler d'un estau independient arredol d'o Mont Ararat, (en territorio controlau por Turquía, que manimenos no participaba en a guerra). Una lechión armenia luitaba en o Caucas Norte, y cualques armenios d'a diaspora fuoron detenius por os angleses en Orient Meyo.

En 1945 Stalin presionó a pa que tornase a la URSS Kars y Ardahán, pero a oposición d'EEUU fació que ixas presions fracasasen, encara que o gubierno sovietico encomenzó a estar menos desfavorable con Armenia. En 1945 esleyoron a un nuevo catholicos, (a seu yera bacant dende 1938), y as autoridaz sovieticas favorexioron a repatriación d'armenios d'a diaspora. Entre 1946 y 1948 100.000 armenios arriboron en Armenia, pero desilusionaus, muitos d'ellos no querioron quedar-se-ie y dica 1956 no se'n podioron marchar.

En as tres decadas dimpués d'a muerte de Stalin Armenia s'industrializó y urbanizó a escape y tenió un grant creiximiento demografico. O nivel d'educación progresó a escape, y se produció una fuga de cerebros ta Rusia, por haber-ie pocas oportunidaz en tan redueito país. Os armenios s'infiltroron en a clase dirichent sovietica, por eixemplo o president d'o Presidium d'o Soviet Supremo entre 1964 y 1965 yera l'armenio Anastás Mikoyán. O construtor d'avions Mig yera o suyo chirmán Artion Mikoyán. As autoridaz d'a republica dedicoron muitos esfuerzos a salvar o patrimonio cultural armenio, que os turcos y azerins encara destruyen. O nacionalismo armenio tornó a tener fuerza, y en 1965 s'expresó en una gran manifestación que conmemoraba o cincuanta aniversario d'o chenocidio. En 1966 naixió o partiu nacional unificau, y los suyos miembros fuoron detenius y condenaus en anyos posteriors.

En 1988 encomenzoron conflictos interetnicos entre os armenios y os azerins por a reclamación d'os armenios de l'Alto Karabakh d'unir-sen a Armenia. En Armenia creyoron un comité pa Karabakh, que reclamaba a unión de l'Alto Karabakh con Armenia. Os días 28 y 29 de febrero i habió pogroms antiarmenios en Sumgait, a lo norte de Bakú, con decenas de victimas. En chulio o soviet de l'Alto Karabakh votó a unión con Armenia; o Soviet Supremo d'a URSS se oposó porque no quereba creyar un precedent de cambios de mugas.

Un tierratremo devastó o norte d'Armenia en aviento de 1988, con decenas de mils de victimas. Alavez as autoridaz sovieticas detenioron a los dirichents d'o comité pa Karabakh, y dimpués facioron estar l'Alto Karabakh en a subchección d'una comisión especial presidida por un ruso. A mitat de chinero de 1990 i habió pogroms antiarmenios en tot Azerbaichán y cuan correba periglo que tamién afectasen a os rusos as tropas sovieticas intervinioron.

En agosto de 1990 Levon Ter Petrossian, que heba estau miembro d'o comité pa Karabakh, fue esleito president de l'Asembleya Nacional (en a practica cabo d'estau). Armenia se convertió en republica sobirana, incluindo l'Alto Karabakh, estendendo a ciudadanía a toz os armenios de fuera d'Armenia.


Republicas d'a Unión Sovietica
RSS d'Armenia | RSS d'Azerbaichán | RSS de Belarrusia | RSS de Cheorchia | RSS d'Estonia | RSS de Letonia | RSS de Lituania | RSS de Moldavia | RSS de Cazaquistán | RSS de Kirguisistán | RSSF de Rusia | RSS de Tachiquistán | RSS de Turkmenistán | RSS d'Ucraína | RSS d'Usbekistán

Republicas Sovieticas de curta vida: RSS Carelo-Finesa (1940-1956) | RSSF Transcaucasica (1922-1936)