Rusos

De Biquipedia
Translate icon.svg Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla.
Rusos
русские
Red Square Maslenitsa parade.jpg
Mullers rusas
Población total
140 millons
Rechions con comunidatz importants
Flag of Russia.svg Rusia 117.319.000
Flag of Ukraine.svg Ucraína 7.170.000
Flag of Kazakhstan.svg Cazaquistán 3.512.925
Flag of Germany.svg Alemanya 3.500.000
Flag of the United States.svg Estaus Unius 3.072.756
Flag of Aragon.svg Aragón 1.223[1]
Idiomas
Ruso
Relichión
Cristiana Ortodoxa
Pueblos relacionaus
Ucraineses, belarrusos
Mapa
Map of the Russian Diaspora in the World.svg

Os rusos[2] (en ruso русские) son os habitants mayoritarios de Rusia y tamién habitan como minoría totz os países que facioron part d'a URSS. Parlan una luenga eslava oriental, o ruso y son de relichión cristiana ortodoxa.

Relichión[editar | modificar o codigo]

Dende 1654 a ilesia ortodoxa rusa sufrió un scisma. Una parte d'a ilesia se desgalló pa formar a comunidat d'os viellos creyents. Os viellos creyents refusaban o cambio en a liturchia pa fer-la como en os Balcans y Grecia. Con este cambio os reis de Rusia pretendeban defender con mayor lechitimidat a los ortodoxos d'os Balcans sozmesos a lL'Imperio Otomán y poder estender l'Imperio Ruso a costa d'esta superpotencia. Os viellos creyents quereban defender a suya cultura, de venamen ruso y moscovita.

A represión d'os viellos creyents fació que emigrasen a las mugas de l'Imperio (Belarrusia, Terec), esdevenindo en as mugas surientals cosacos, y a países güegants (Estonia y delta de Danubio, a on que esdevinioron os lipovens). Os viellos creyents fuoron apartaus de l'administración y muitos d'ellos esdenivionon comerciants.

A ilesia ortodoxa rusa siempre ha estau cerca d'o Estau, sobretot dende que Per o Gran abolió o patriarcau de Moscú y lo subordinase a un menisterio, o que suposaba que os integrants d'o clero esdeveniban funcionarios. En tiempos de Stalin primero se perseguiba a ilesia y dimpués se toleraba por contribuir a lo nacionalismo ruso, util en a Segunda Guerra Mundial. Stalin utilizó a ilesia ortodoxa contra as ilesias Uniata y Baptista.

A ilesia ortodoxa yera infiltrada por o KGB, en especial a hierarquía.

Historia[editar | modificar o codigo]

Dende a invasión mongola os pueblos eslaus orientals tenioron historias diverchents. Os prencipes de Moscovia prenioron importancia por a traza como se desembolicoron en o periodo de dominio mongol-tartaro, estendillando-se dimpués por as tierras d'atros prencipaus eslaus orientals que quedoron absorbius. En 1380 o prenzipe Dmitri Donskoi de Moscú derrotó a un exercito tartaro. Os historiadors ucraineses esfienden a tesi que o estau moscovita que conquirió progresivament a mayor parte de l'antigo territorio d'a Rus de Kiev entre os sieglos XIV y XV no yera hereu lechitimo d'o Estau de Kiev y yera una institución nueva de tot. De feito a forma de gobierno de Moscú, una autocracia refirmada por a ilesia ortodoxa rusa yera diferent a la forma de gobierno d'as ciudatz estau eslavas orientals como Kiev u Novgorod, con una oligarquía y bell rasgo democratico. S'ha dito que o sistema autocratico d'os rusos fue introdueito por os mongols-tartaros.

Rusia tenió una gran expansión enta o sudeste en o sieglo XV baixo Iván o terrible con a conquiesta d'os Khanatos de Cazán y Astrakhan, pero a la suya muerte as mugas rebloron en l'ueste. Iván o terrible reprimió a los boyardos y estió o primer rei de Rusia que fació servir a los cosacos.

A la muerte d'Iván o terrible encomienza un periodo turbulento "Periodo d'as riotas", en o que bi ha problemas de succesión, amaneixe bell usurpador oportunista y os polacos prenen o control de bell territorio. A dinastía d'os Rurik ye sustituita por a dinastía Romanov quan en 1613 ye esleito zar Mikhail Romanov dimpués d'una victoria contra os polacos.

Os sobirans d'a dinastía Romanov consolidan o estau en tot o sieglo XVII, y en o 1654 una revuelta d'os cosacos zaporizhians contra Polonia fa que Rusia s'anexione Kiev. Con a fin de preparar a la población pa la guerra os zars aumentoron cada vegada més o poder d'a nobleza a costa d'os campesins, y en o sieglo XVIII os siervos podeban ser vendius y compraus como esclavos. A institución d'a servitut durará dica primers d'o sieglo XX y impidió a formación d'una clase de chicos terratenients que existiba en atros países. Os campesins que no acceptaban a servitut fuyiban t'as mugas orientals y meridionals sumando-sen a los cosacos.

Rusia esdevinió una potencia internacional con o rei Per I o grant, que aumentó o poder d'o estau y inició una expansión enta o sud y enta l'ueste, continada por Catarina II a gran.

Con a expansión territorial de Rusia o pueblo ruso colonizó as tierras conquiestas en o sieglo XVIII a los tartaros y atros musulmans y tamién Cazaquistán y Siberia.

A primers d'o bi heba muita tensión social. A primera Guerra Mundial empeyoró a situación y en 1917 se produció a Revolución rusa y una guerra civil, que condució a la formación d'un estau comunista, a Unión de Republicas Socialistas Sovieticas que sustituyó a lL'Imperio Ruso, pero que yera controlada igualment con Rusos y on a RSS de Rusia yera a més extensa y poderosa.

A zaguers d'o sieglo XX o sistema comunista entró en crisi. A Unión de Republicas Socialistas Sovieticas duró dica o 25 d'aviento de 1991. As diferents republicas se fuoron independizando y crebando vinclos con Rusia. En as republicas eslavas y balticas deixoron o sistema comunista y preboron d'adaptar-se a un sistema capitalista neoliberal con desigual exito. Muita población rusa quedó como minoría en as diferents republicas, pero en gran mesura n'han emigrau.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]