Oclusiva velar xorda

Oclusiva velar xorda
k
Codificación
N° d'orden en l'AFI:	109
Entidat (dec):	k
Unicode (hex):	U+006B
X-SAMPA:	k
Braille:
Soniu
{{{nota1}}}

A oclusiva velar xorda ye un tipo de soniu consonantico emplegau en cuantas luengas parladas. O simbolo en l'Alfabeto Fonetico Internacional que representa iste soniu ye /k/, y o simbolo X-SAMPA equivalent ye k. A plosiva velar xorda en aragonés s'escribe con o grafema <c>, como en casa u o digrafo <qu>, como en qui.

Caracteristicas

• O suyo modo d'articulación ye oclusivo, lo que significa que se produce obstruyindo l'aire en o tracto vocal.
• O suyo punto d'articulación ye velar, que significa que ye articulada con o postdorso d'a luenga y o velo.
• O suyo tipo de fonación ye xorda, que significa que ye producida sin vibración d'as cuerdas vocals.
• Ye una consonant oral, lo que significa que l'aire eslampa por a boca.
• Ye una consonant central, que significa que ye producida permitindo a l'aire fluyir por a metat d'a luenga, en cuentas d'os cantos.
• A iniciación ye egresiva pulmonica, que significa que ye articulada empentando l'aire d'os polmons y a traviés d'o tracto vocal, en cuentas d'o glotis u a boca.

Presencia

En aragonés

En aragonés iste soniu se representa:

• Con o grafema <c>:
  • Debant d'as vocals a, o y u: casa (['kasa]), cosa ([/'kɔsa/]), cullara ([/ku'ʎaɾa/]).
  • Debant d'as consonants r y l, d'o digrafo palatal ll, y en posición final de silaba: cruz ([kɾuθ]), bataclán ([bata'klan]), cllau ([kʎaw]), aracnido ([a'ɾakniðo]).
• Con o digrafo <qu>:
  • Debant d'as vocals <e> y <i>: requesta ([re'kesta]), barranquiar ([baraŋ'kjar]), queso (['keso]), qui ([ki]). En istos casos a "u" no se pronuncia.
  • En os siguients estrancherismos, tecnicismos y latinismos: quad ([kwad]), quadrívium ([kwa'ðriβjum]), quark ([kwark]), quásar (['kwasar]), quáter (['kwater]), quórum (['kworum]). En istos casos no forma un digrafo con a "u", por lo que ista letra se pronuncia.
• Con o grafema <k>:
  • En termins cientificos, exotoponimos, estrancherismos u parolas de procedencia no latina: kilometro ([kilo'metɾo]), kafkiano ([kaf'kjano]), Kurdistán ([kuɾðis'tan]).

Eixemplos en diferents luengas

Idioma		Palabra	AFI	Significau	Notas
Anglés		kiss	[kʰɪs]	pochón	Se veiga fonetica de l'anglés
Aragonés		cullara	[ku'ʎaɾa]	cullara	Se veiga fonetica de l'aragonés
Basco		katu	[kat̪u]	gato	Se veiga fonetica d'o basco
Castellano		casa	[ˈkäsä]	casa	Se veiga fonetica d'o castellano
Catalán		cors	[ˈkɔ(ɾ)s]	corazons	Se veiga fonetica d'o catalán
Francés		cabinet	[kabinɛ]	estudiet	Se veiga fonetica d'o francés

Se veiga tamién

• Oclusivas xordas intervocalicas