Morgallo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pa la malotía infecciosa d'os mamiferos carnivoros, como os cans, se veiga Morgallo (Carnivora).
Un soldau estausunidense con un morgallo pendiu dimpués d'esternudar.

O morgallo[1][2][3] (morgaixo[4][5] en Ribagorza) ye o nombre que recibe o moco espeso que s'expulsa por a nariz en mocar-se u esternudar u por a boca en garraspiar, y que a sobén procede d'as vías aerias baixas d'a persona (bronquios) mas que d'as altas, aon que o moco por costumbre ye mas fluido.

En condicions normals, a mucosidat bronquial no se percibe y se deglute sin nian percatar-se-ne, con que remata en o estomago aon que se degrada. Manimenos, en procesos como a bronquitis, a pneumonía u mesmo una gripe con especial afectación bronquial, se'n gosa producir dica o punto d'expulsar morgallo por nariz y boca, de regular intercalando-se con toses que son as que lo fan puyar.

En atros animals[editar | modificar o codigo]

Equins[editar | modificar o codigo]

Os equidos (caballos, mulas y someros) tienen un catarro a-saber-lo pareixiu a lo humano, que como o nuestro les ne causa un virus. Manimenos, no puede saltar-nos a nusatros.

Cuan ixos animals son enmorgaus pierden moco por as fuesas, igual como lo femos os humans. A ixa secrección nasal tamién se le diz morgallo.

Carnivoros[editar | modificar o codigo]

En os mamiferos carnivoros, como os cans, os furons u as rabosas, existe una malotía infecciosa mortal que en aragonés tamién recibe o nombre tradicional de morgallo (cast. moquillo, cat. brom). Un d'os simptomas evidents d'ixa malotía ye que les amaneix secrección liquida por as fuesas nasals.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2008. ISBN 978-84-8094-061-0
  2. (es) BLAS GABARDA, Fernando y ROMANOS HERNANDO, Fernando, El Aragonés de Baixo Peñas; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2005. ISBN 84-8094-054-9
  3. (es) BARCOS, Miguel Ánchel, El Aragonés Ansotano: estudio lingüístico de Ansó y Fago; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-058-0
  4. (es) BALLARÍN CORNEL, Ángel, Diccionario del benasqués; Zaragoza, 1978. Consultable en linia a traviés de (an)(es)(en) Diccionario del benasqués. Morgáixo - consultau o 24 de marzo de 2019.
  5. (es) ARNAL PURROY, Mª Luisa, Diccionario del habla de la Baja Ribagorza Occidental -Huesca-; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2003. ISBN 84-8094-052-2

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]