Mes

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Un mes (d'o latín < MENSIS)[1] ye cada un d'os doce periodos de tiempo, d'entre 28 y 31 días, en que se divide l'anyo. D'antis mas mes yera sinonimo de lunación, que alto u baixo dura 29 días y meyo. En un anyo bi ha 12 lunacions y sobran 10 días. Primero istos días sobrants no yeran de dengún mes, pero con o tiempo s'ha ito repartindo entre os diferents meses, dica plegar ta la situación actual, en que mes y lunación ya no coinciden. A durada d'os meses s'establió de forma aleatoria: por eixemplo, chulio y agosto tienen os dos 31 días porque se consideró que o mes adedicato a César Augusto no heba de tener menos que l'adedicato a Chulio César; y d'atra man febrero, zaguer mes de l'anyo romano, se quedó con menos días que a resta.

Cada mes agrupa un minimo de cuatre semanas.

Tanto en o calandario gregoriano, como en o calandario chuliano, l'anyo tien doce meses. En aragonés, cada un d'istos meses tien un nombre d'orichen latín:

Mes Nº días Nombre orichinal
Chinero 31 (XI) Ianaurius (de Chan, dios d'as puertas)
Febrero 28 ó 29 (XII) Februarius (de Februus, antigo dios etrusco)
Marzo 31 (I) Mars (de Marte, dios d'a guerra)
Abril 30 (II) Aprilis (d'Apru, diosa etrusca)
Mayo 31 (III) Maius (de Maya, diosa floral)
Chunio 30 (IV) Iunius (de Chuno, diosa d'o matrimonio)
Chulio 31 (V) Quintilis (cinqueno mes) y Iulius (en honor a Chulio César)
Agosto 31 (VI) Sextilis (seiseno mes) y Augustus (en honor a César Augusto)
Setiembre 30 (VII) September (septimo mes)
Octubre 31 (VIII) October (ueiteno mes)
Noviembre 30 (IX) November (nueno mes)
Aviento 31 (X) Adventum (plegata, arribata)

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) Francho Nagore Laín: Vocabulario de la Crónica de San Juan de la Peña (versión aragonesa, s. XIV), Universidat de Zaragoza, 2021, ISBN 978-84-1340-315-1, p.307