Grupo d'o platín

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ta o grupo d'a tabla periodica dito tamién grupo d'o platín se veiga grupo 10 d'a tabla periodica.
H   He
Li Be   B C N O F Ne
Na Mg   Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn
 
  * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
  ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Metals d'o grupo d'o platín

O grupo d'o platín ye un grupo de seis elementos metalicos con propiedaz fisicas y quimicas parellanas. Son toz metals de transición y ocupan un aria rectangular en a tabla periodica. Istos elementos son toz metals de transición, situatos en o bloque d (grupos 8, 9 y 10, os periodos de 5 y 6). Son os elementos que ocupan os grupos d'a tabla periodica (columnas) 8, 9 y 10, fueras d'os elementos cabeceras d'o grupo, ye decir, nomas os d'os periodos d'a tabla periodica 5 y 6.

En ista familia se troban o rutenio, o rodio, o paladio, l'osmio, o iridio y o platín. Éls tienen propiedaz fisicas y quimicas parellanas, y gosan apareixer chuntos en os mesmos chacimientos de minerals.[1]

Propiedaz[editar | modificar o codigo]

Os metals d'o grupo d'o platín se destacan por as suyas propiedaz como catalizadors. Son muit resistents a o desgaste y a las tacas, por lo que o platín, en particular, ye muit adecuato ta a choyería fina. Atras caracteristicas distintivas encluyen a resistencia a l'ataque quimico, excelent resistencia a las altas temperaturas y propiedaz estables a la electricidat. Todas istas propiedaz han estato aproveitatas ta o suyo emplego en a industria.[2]

Historia[editar | modificar o codigo]

O platín d'orichen natural y as aliacions ricas en platín fuoron conoixitas por habitants de la América precolombina dende fa muito tiempo.[3]

Encara que o metal fue emplegato por os pueblos precolombinos, a primera referencia europea sobre o platín apareixe en 1557 en os escritos de l'humanista italiano Chulio César Escalíchero (1484-1558) como una descripción d'un metal misterioso que se troba en menas de Centroamerica, entre ol Darién (Panamá) y México:

[...] dica agora d'imposible fusión por cualsiquiera d'as artes espanyolas.[3]

Os espanyols le dicioron a o metal platín (de "plata", archent) a primera vegada que lo troboron en Colombia. Consideraban a o platino como una impureza no deseyata en o mineral d'archent.[3][4]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. "Nomenclatura de las aleaciones de platino-elemento de grupo-, el examen y revisión" Harris D. C., Cabri L. J. The Canadian Mineralogist (1991), vol. 29, num. 2, pachinas 231–237
  2. "Platinum Metals: A Survey of Productive Resources to industrial Uses" - Hunt L. B., Lever, F. M., Platinum Metals Review (1969), vol 13, num 4, pachinas 126–138
  3. 3,0 3,1 3,2 Weeks, M. E. (1968), Discovery of the Elements, 7, Journal of Chemical Education. ISBN 0848685792.
  4. Woods, I., The Elements: Platinum, Benchmark Books. ISBN 978-0761415503.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]