Karst

De Biquipedia
(Reendrezau dende Fenomenos karsticos)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Lenar, resultau de l'acción de l'augua de plevia en as calsineras disolvendo a suya superficie.

O Karst ye un tipo de modelau que se forma por disolución de rocas solubles, a vegadas tamién con precipitación, tanto en superficie como en l'interior, fendo formas peculiars. O modelau karstico ye tipico d'as calsineras, dolomías y d'as evaporitas (chesos y atras).

O carbonato calcico ye insoluble en l'augua pura, pero soluble en l'augua acidificada. L'augua de plevia ye un poco acida por a presencia de dioxido de carbonio, y d'esta traza puet disolver o carbonato, tanto en superficie como cuan circula por as crebazas y canyos dentro d'a masa rocosa. A secuencia de reaccions embrecadas en a karstificación d'as calineras ye:

H2O + CO2 → H2CO3
CaCO3 → Ca2+ + CO32–
CO32– + H2CO3 → 2 HCO3
CaCO3 + H2CO3 → Ca2+ + 2 HCO3

Como resultau d'a disolución d'a superficie se formarán formas exokarsticas, y como resultau d'a circulación d'as auguas sotorranyas por canyos y crebazas se formarán as formas endokarsticas. Os chicoz canyos se convertirán en esplucas y simas.

A reacción de disolución ye reversible y en os puestos a on se produga perda de dioxido de carbonio por desgasificación u por l'acción d'organismos fotosinteticos o carbonato tornará a precipitar formando-se as calsineras travertinicas. A precipitación en puestos a on goteya l'augua fará que se formen as estalactitas y estalagmitas.

O Karst en o nord-este d'a Peninsula Iberica[editar | modificar o codigo]

Os fenomenos karsticos son muito habituals en a Peninsula Iberica por a presencia de calsineras en os materials mesozoicos plegaus en o ciclo alpín. D'esta traza en Prepireneu, en as Cordeleras Costeras Catalanas, y en o Sistema Iberico o modelau karstico acompanya a las calsineras.

En os materials terciarios d'a depresión d'Ebro bi ha tamién fenomenos karsticos por a presencia d'importants volumens de cheso en un clima semiarido. A karstificación d'os chesos relacionada con l'augua de l'Ebro y o Galligo y as suyas canalizacions pa os reganos como a Canal Imperial d'Aragón representa un risgo cheolochico por subsidencias y formacions de dolinas en a redolada de Zaragoza,[1] representando un karst aluvial.

Terminolochía[editar | modificar o codigo]

A denominación de Karst provién de Carso o nombre eslau d'una meseta entre Italia, Eslovenia y Croacia, que incluye buena part d'a peninsula d'Istria. Ye un d'os primers puestos on fue descrito este modelau, d'astí que a denominación de muitas formas karsticas en o luengache cientifico tals como dolina, polje, ponor u uvala sigan d'orichen eslau, u en concreto croata. En os diferents países con zonas karstificadas bi ha atras denominacions tradicionals.

En aragonés as formas karsticas han recibiu diferents denominacions que podemos trobar encara en a toponimia de l'Alto Aragón y que fa poco que s'han reculliu en publicacions, por o que no bi ha encara garra prebatina de fixación. En l'aragonés d'as comunidaz aragonesas a denominación d'as formas karsticas yera probablement diferent. En a Sierra d'Albarracín as dolinas encara reciben a denominación de celadas, y bi ha un lugar d'a Comunidat de Teruel que se diz asinas. As navas corresponden en muitos casos a "poljes" en o Sistema Iberico.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]