Diferencia entre revisiones de «Anarquismo»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
→‎Historia de l'anarquismo: Caganiedos Tucker???????
→‎Historia de l'anarquismo: "En Estaus Unitos agafó l'anarquismo indibidualista" ... "enta remates de sieglo con a inmigrazión uropeya".. "tamién cobró impotanzia, abendo puesto ra famosa bada" ..."escalera de zelebrazions que dió orichen"
Linia 19: Linia 19:


== Historia de l'anarquismo ==
== Historia de l'anarquismo ==
[[Imachen:WilliamGodwin.jpg|200px|thumb|William Godwin.]]
[[Imachen:WilliamGodwin.jpg|200px|thumb|[[William Godwin]].]]
O primer emplego conoixito d'a parabra "anarquía" aparixe en a obra ''Os siet contra Tebas'' ([[467 aC]]) d'[[Esquilo]]. Os [[anabaptistas]] d'o [[sieglo XVI]] en [[Europa]] son a vegatas consideratos como los precursors de l'anarquismo moderno. Un atro que ye considerato como precursor de l'anarquismo moderno ye [[Gerrard Winstanley]], qui publicó un panfleto a on preconizaba a propiedat vecinal y social u en favor d'una organización economica organizata basando-se en as chicotas comunidatz agricolas d'o [[sieglo XVII]]. Os [[Socialismo|socialistas]] utopicos, asinas como bellas formas radicalizatas d'o [[liberalismo]] tamién han estato consideratos precursors de l'anarquismo moderno.
O primer emplego conoixito d'a parabra "anarquía" aparixe en a obra ''Os siet contra Tebas'' ([[467 aC]]) d'[[Esquilo]]. Os [[anabaptistas]] d'o [[sieglo XVI]] en [[Europa]] son a vegatas consideratos como los precursors de l'anarquismo moderno. Un atro que ye considerato como precursor de l'anarquismo moderno ye [[Gerrard Winstanley]], qui publicó un panfleto a on preconizaba a propiedat vecinal y social u en favor d'una organización economica organizata basando-se en as chicotas comunidatz agricolas d'o [[sieglo XVII]]. Os [[Socialismo|socialistas]] utopicos, asinas como bellas formas radicalizatas d'o [[liberalismo]] tamién han estato consideratos precursors de l'anarquismo moderno.


Linia 26: Linia 26:
Alto u baixo a meyatos d'o [[sieglo XIX]] os principios anarquistas s'estendilloron per Europa de forma significativa, prevocando rs primeras grans descusions en a [[Primera Internacional]] entre [[Karl Marx]] y [[Mikhail Bakunin]], precipiando asinas o distanciamiento entre anarquistas y [[Marxismo|marxistas]]. Con a important emigración que bi heba en ixas envueltas enta os países [[America|americans]], l'anarquismo s'estendilló tamién per ixe continent. En Europa o [[mutualismo]] ubrió camín enta l'anarquismo colectivista y iste mas tardi a l'[[anarcosendicalismo]]. Allora s'empecipioron a veyer descusions entre anarquistas colectivistas y comunistas libertarios. L'[[anarcosendicalismo]] fue dimpués influyito per o sendicalismo revolucionario.
Alto u baixo a meyatos d'o [[sieglo XIX]] os principios anarquistas s'estendilloron per Europa de forma significativa, prevocando rs primeras grans descusions en a [[Primera Internacional]] entre [[Karl Marx]] y [[Mikhail Bakunin]], precipiando asinas o distanciamiento entre anarquistas y [[Marxismo|marxistas]]. Con a important emigración que bi heba en ixas envueltas enta os países [[America|americans]], l'anarquismo s'estendilló tamién per ixe continent. En Europa o [[mutualismo]] ubrió camín enta l'anarquismo colectivista y iste mas tardi a l'[[anarcosendicalismo]]. Allora s'empecipioron a veyer descusions entre anarquistas colectivistas y comunistas libertarios. L'[[anarcosendicalismo]] fue dimpués influyito per o sendicalismo revolucionario.


En [[Estatos Unitos|Estaus Unitos]] agafó l'anarquismo indibidualista con [[Josiah Warren]], [[Benjamin Tucker]] u [[Henry Davíd Thoreau]], anque enta remates de sieglo con a inmigrazión uropeya ro anarcosendicalismo tamién cobró impotanzia, abendo puesto ra famosa bada per a chornada laboral de güeito oras d'o [[1 de mayo]] de [[1886]] que lebó tres diyas más tardi t'a Regüelta de Haymarket, escalera de zelebrazions que dió orichen ta l'actual zelebrazión d'o [[1 de mayo]] como Diya Internacional d'os Fainers .
En [[Estatos Unitos]] s'estendilló l'anarquismo individualista con [[Josiah Warren]], [[Benjamin Tucker]] u [[Henry Davíd Thoreau]], anque en zaguerías de sieglo con a inmigración europeya l'anarcosendicalismo tamién tenió importancia, como contrimuestra a [[vada cheneral]] per a chornada laboral de ueito horas d'[[1 de mayo]] de [[1886]] que levó tres días más tardi a la [[Revuelta de Haymarket]], en una escalada de celebrazions que dió orichen a l'actual celebración de l'[[1 de mayo]] como [[Día Internacional d'os Treballadors]].


O [[sieglo XX]] conoxió bellas revolucións anarquistas como ra mexicana, a ucraniana u ra espanyola. En ista zaguer, se dió en [[Aragón]] una d'as más impotansesperenzias libertarias de toz os tiempos quan se fazieron moltetú de coleutibidás que estieron suprimitas dimpués per l'azión d'as autoridás republicanas espanyolas.
O [[sieglo XX]] conoxió bellas revolucións anarquistas como ra mexicana, a ucraniana u ra espanyola. En ista zaguer, se dió en [[Aragón]] una d'as más impotansesperenzias libertarias de toz os tiempos quan se fazieron moltetú de coleutibidás que estieron suprimitas dimpués per l'azión d'as autoridás republicanas espanyolas.

Versión d'o 12:10 3 abr 2011

Plantilla:Grafía 87

Ista pachina ha menester d'una revisión por un corrector ta amillorar a suya ortografía, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
Articlo d'os 1000
A bandera negra ye tradicionalment uno d'os simbolos anarquistas.

L'Anarquismo ye o termin chenerico que se da a las teorías y movimientos estremos que gritan ta a oposición y abolición de toda autoridat, cherarquía y forma de control social per considerar-las indeseyables, innecesarias y nocibles. A parola "anarquía" deriva d'o prefixo griego a αν (an) "no", y d'a radiz d'o verbo a αρχω (arkho), "gubernar".

L'autoridat refusata per os anarquistas encluye a de mena politica (o Estato), economica (o capitalismo), relichiosa (a Ilesia), cultural (o patriarcato) u qualsiquier forma d'explotación u d'opresión. D'a mesma forma, os anarquistas pretenden abolir tota mena de lei u tractato imposativo asinas como os suyos prencipals instrumentos, a coacción y a violencia, ta conseguir rematar con as quantas menas de dominación d'o ser humán per os suyos concheneres.

A intención ye de desenvolicar y consiguir l'anarquía, que reconoixe a plena libertat y autonomía d'os individuos, debantando sociedatz alazetatas en os pactos libres, a libre asociación, a horizontalidat, a iniciativa y o emparo mutuo. Existen quantos metodos proposatos per as diversas escuelas y tendencias que fan parte d'o movimiento anarquista t'a consecución d'istos fins, perén a traviés de meyos consonants con ells como son os conceptos d'a autochestión u l'acción dreita.

Con movimientos precursors dende l'antigüidat, l'anarquismo se desenvolica finalment en o sieglo XIX, a traviés de diferents escuelas, amanexindo bellas d'as esperiencias libertarias más significativas mientres o sieglo XX, esdevenindo dende allora un movimiento de contino en conexión con muitos temas contemporanios. Asinas y frent d'a hechemonía d'a globalización neo-liberal y d'a cayita d'os estatos socialistas, l'anarquismo se presenta en o sieglo XXI como una alternativa socialista libertaria t'a existencia y o repunte politico y cultural y t'a revolución social.

Radizes filosoficas de l'anarquismo

Os libertarios han esplanicato que realment as ideyas anarquistas han estato dende perén presents en a humanidat, mesmo han dito que a cooperación y l'aduya mutua entre os individuos yeran cualidatz conaturals a la naturaleza humana, d'astí que a vegatas se mencione a expresión "anarquismo moderno" ta nombrar a las teorías que se desenvolican en o sieglo XIX.

As radizes filosoficas de l'anarquismo moderno se decumentan en o Renaiximiento y en a Ilustración. En o Renaiximiento se desenvolican os alazetz d'o pensamiento critico, antimás d'amanixer l'humanismo con caracteristicas como l'antropocentrismo frent d'o teocentrismo d'a epoca anterior, o pacifismo y l'optimismo. Con a Ilustración, plegoron os conceptos de racionalismo, ideyalismo y individualismo, asinas como a busca d'un sistema social y politico alazetato en as ideyas de libertat, igualdat y fraternidat.

Anticipando o desenvolique de l'anarquismo en atros campos que superan l'ideyolochico, y como respuesta a l'excesivo racionalismo y t'a mesma Ilustración, amanixió o Romanticismo en zaguerías d'o sieglo XVIII enfocando-se a subversión cultural y o retorno a la creatividat como facultat primordial d'o ser humán que lo leva a destruyir totas as demás cadenas. O desembolique d'o socialismo utopico y l'ambito filosofico d'os primers teoricos anarquistas modernos ye influenciato per os romanticos.

Historia de l'anarquismo

William Godwin.

O primer emplego conoixito d'a parabra "anarquía" aparixe en a obra Os siet contra Tebas (467 aC) d'Esquilo. Os anabaptistas d'o sieglo XVI en Europa son a vegatas consideratos como los precursors de l'anarquismo moderno. Un atro que ye considerato como precursor de l'anarquismo moderno ye Gerrard Winstanley, qui publicó un panfleto a on preconizaba a propiedat vecinal y social u en favor d'una organización economica organizata basando-se en as chicotas comunidatz agricolas d'o sieglo XVII. Os socialistas utopicos, asinas como bellas formas radicalizatas d'o liberalismo tamién han estato consideratos precursors de l'anarquismo moderno.

En 1793, William Godwin publicó "Una pregunta respective d'a chusticia politica", una obra en a que presentaba a suya visión d'una sociedat libre amás d'una cretica d'o gubierno. Belluns consideran iste texto como o primer tractato anarquista, decindo que Godwin ye o establidor de l'anarquismo filosofico. Pierre-Joseph Proudhon estió o primer individuo en denominar-se a sí mesmo un "anarquista". Proudhon esfendeba una economía de mercato a on os individuos fesen l'intercambeo d'o producto d'o suyo treballo. O valor d'intercambeo d'as mercaderías aintro d'iste sistema economico sería determinato por a cantidat de treballo que s'hese invertito en a suya producción.

Alto u baixo a meyatos d'o sieglo XIX os principios anarquistas s'estendilloron per Europa de forma significativa, prevocando rs primeras grans descusions en a Primera Internacional entre Karl Marx y Mikhail Bakunin, precipiando asinas o distanciamiento entre anarquistas y marxistas. Con a important emigración que bi heba en ixas envueltas enta os países americans, l'anarquismo s'estendilló tamién per ixe continent. En Europa o mutualismo ubrió camín enta l'anarquismo colectivista y iste mas tardi a l'anarcosendicalismo. Allora s'empecipioron a veyer descusions entre anarquistas colectivistas y comunistas libertarios. L'anarcosendicalismo fue dimpués influyito per o sendicalismo revolucionario.

En Estatos Unitos s'estendilló l'anarquismo individualista con Josiah Warren, Benjamin Tucker u Henry Davíd Thoreau, anque en zaguerías de sieglo con a inmigración europeya l'anarcosendicalismo tamién tenió importancia, como contrimuestra a vada cheneral per a chornada laboral de ueito horas d'1 de mayo de 1886 que levó tres días más tardi a la Revuelta de Haymarket, en una escalada de celebrazions que dió orichen a l'actual celebración de l'1 de mayo como Día Internacional d'os Treballadors.

O sieglo XX conoxió bellas revolucións anarquistas como ra mexicana, a ucraniana u ra espanyola. En ista zaguer, se dió en Aragón una d'as más impotansesperenzias libertarias de toz os tiempos quan se fazieron moltetú de coleutibidás que estieron suprimitas dimpués per l'azión d'as autoridás republicanas espanyolas.

En as zagueras añadas d'o sieglo XX e primers d'o sieglo XXI, o debantamiento zapatista (1994), a batalla de Seattle (1999), a esbandidura d'o mobimiento de okupazions e d'o mobimiento de ecolugaróns prenzipalmén per Europa y Norteamerica, o emplego d'o software libre y a espardidura d'o conoximiento libre, o archentinazo (2001-2002) con os suyos asambleyas barrials, piqueters e fabricas remontatas, o conflito machisterial d'Oaxaca con as asambleyas populars e o mobimiento estudiantil autonomo chileno (os dos en l'añada 2006), son consideratos fenoméns en os que ras influencias libertarias han estau y son presens.

Escuelas d'o pensamiento anarquista

Entre l' anarquismo utilitarista de William Godwin, o mutualismo de Pierre-Joseph Proudhon, o egoísmo etico de Max Stirner, o coleutibismo de Mijaíl Bakunin, o indibidualismo radical de Caganiedos Tucker, o comunismo libertario de Piotr Kropotkin u l'anarquismo boluntarista de Errico Malatesta, as escuelas d'o pensamiento anarquista en a filosofía politica y economica son bariatas; consonan en lo alazetal pero con cuantos puntos de bista diferéns de lo que una soziedá sin gubierno debería estar.

Concepcions d'una sociedat anarquista

Tamién, os anarquistas han caducato cómo se poderba lebar l'alministrazión d'o diya a diya en un rechimen d'autogubierno. S'han esbrusato cuantas menas d'organizazión dende ra bisión sendicalista, a d'os grupos de semellanza u d'os ligallos bezinals. Istos modelos alministratibos, bels más alazetatos en una organizazión formal e instituzionalizazión e atros fendo un mayor enfasis en o espontanionismo e en os tarabidaus barfulaires, gosan truxar conzeutos como ra autorganización, l'autonomía, l'asambleya, a democrazía dreita y a dezisión per consenso.

D'a mesma forma, se han proposato cuantos modelos economicos, usualmén alazetatos en a chicota propiedá e/u en a propiedá coperatiba, abendo ra autochestación como comenzipio. Son pensatos t'agrandir a soberanía d'os indibiduos e achiquir a dependenzia d'unos dencima atros u en tot caso desembolicar una entredependenzia satisfautoria entre ers; ta que cada un pueda lebar una bida plena.

Fenomén cultural

O lingüista Noam Chomsky.

L'anarquismo se troba en a cultura popular en muitas expresions, entre ellas ye con facilidat reconoixible a que ye representata per presonas famosas u tamién por grupos mosicals que publicament s'han identificato como anarquistas. Anque bells anarquistas refusan de parar cuenta en tals individuos famosos per estar prou elitistas, as siguients feguras son eixemplos prominents d'autoconsideratos anarquistas:

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato

Plantilla:Destacato