Chaime I d'Aragón

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chaime I d'Aragón
Rei d'Aragón, Mallorca, Valencia y conte de Barcelona

Chaime I d'Aragón

1213 - 27 de chulio de 1276
Predecesor Pero II
Succesor Pero III

1230 - 27 de chulio de 1276
Predecesor Abú Yahya (gubernador almuade)
Succesor Chaime II
Coronación Leida, churato por as Corz en 1214
Naixencia 2 de febrero de 1208
Montpeller (Occitania)
Muerte 27 de chulio de 1276
Alchezira (Reino de Valencia)
Enterreco Sepulcres Reyals d'o monesterio de Poblet
Conchuche/s Alionor de Castiella
Violant d'Hongría
Tresa Gil de Vidaurre
Descendencia con Alionor de Castiella:
*Alifonso de Bigorra
con Violant d'Hongría:
*Violant d'Aragón
*Constanza de Villena
*Pero III d'Aragón
*Chaime II de Mallorca
*Ferrando
*Sancha
*Isabel d'Aragón
*María
*Sancho, arzebispe de Toledo
*Alionor
con Tresa Gil de Vidaurre:
*Chaime
*Pero, sinyor d'Ayerbe
Casa reyal Casa d'Aragón
Dinastía Barcelona
Pai Pero II d'Aragón
Mai María de Montpeller

Chaime I o Conqueridor (2 de febrero de 1208-27 de chulio de 1276) naixito de Montpeller y muerto en Alchezira. Yera fillo de Pero II d'Aragón y de María de Montpeller, descendient de l'emperador bizantín Isac I Comneno.

En a Cronica de Sant Chuan d'a Penya comentan que ye descendient d'emperadors bizantins:

[...] la filla del noble princep Don Guillem de Montpeller clamada María, nieta del Emperador de Costantin noble, de la cual procreó un fillo que fué nombrado Jaime. Et por aquesti ajustamiento matrimonial peruino la baronía de Montpeller a Rey de Aragon.

Cuan morió Pero II teneba 6 anyos y yera en o poder de qui venció a su pai, Simón de Montfort. Lo puyoron a la cadiera reyal a os 11 anyos y lo declaroron mayor d'edat.

A os 22 escomenzó a conquiesta de Mallorca o 31 d'aviento de 1229. En 1230 prenió a isla y en 1232 fue reconoixito por os moros de Menorca y tres anyos dimpués conquerió Ibiza. Repartió as tierras a os caballers que l'heban aduyato en a conquiesta que yeran, amás gran parte, catalans de l'Ampurdán.

Dende 1232 dica 1245 conquerió o Reino de Valencia.

Cuan remató a conquiesta achustó con Fernando III o Santo o Tractau d'Almizra (1244) a on se fixoron as mugas d'as espansions d'as coronas d'Aragón y Castiella.

En a política exterior yera muit cheneroso. En o Tractau de Corbeil cedió a Loís IX de Francia os territorios dillá d'os Pireneus.

Yera Chaime I un hombre royo, de uellos foscos, valient, cheneroso y cruel. Tenió tres mullers lechitimas en a suya vida.

Con 13 anyatas feitas se casó con Alionor de Castiella, filla d'Alifonso VIII.

En 1235 se caso con Violant d'Hongría, filla d'Andreu d'Hongría con a que tenió tres fillos y tres fillas.

Dimpués de morir Violant, se casó en secreto con Teresa Gil de Bidaurre, que agafó a lepra y la quiso repudiar pero no lo consiguió. Mandó arrancar a luenga a Frai Berenguer de Castellbisbal, bispe de Chirona por charrar sobre o suyo matrimonio con Teresa.

Estió un gran amant d'a luenga catalana y ordenó que s'escribise tot en luenga vulgar. Escribió o Llibre dels feyts.

En Aragón, Catalunya y Valencia le succedió Pero III y, en Mallorca, o suyo atro fillo Chaime.


Predecesor:
Pero II
Rei de Aragón
1213-1276
Succesor:
Pero III
Predecesor:
Pero II
Conte de Barcelona
1213-1276
Succesor:
Pero III
Predecesor:
Pero II
Prencipe de Catalunya
1213-1276
Succesor:
Pero III
Predecesor:
Pero II
Sinyor de Montpeller
1213-1276
Succesor:
Chaime II
Predecesor:
Nuevo Reino
Rei de Mallorca
1231-1276
Succesor:
Chaime II
Predecesor:
Zaiyan
Rei de Valencia
1239-1276
Succesor:
Pero III