Celula procariota

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Es procariotas pueden amostrar muitas formas diferents:
A. Bazilos
B. Estreptococos
C. Estafilococos
D. Diplococos
E. Espirilos
F. Vibrions

As celulas procariotas (d'o griego πρό, «pro», "antes que", y κάρυον, «karion», "nuclio" u "centro") son as celulas sin de nuclio. Ixo ye, totas as que no tienen o suyo ADN a dentro d'un compartimento limitato con membranas, sino que ye libre en o citoplama celular. En as luengas neolatinas, os organismos composaus d'esta mena de celulas, que son toz unicelulars, se'n gosa decir procariotas, encara que muito a sobén son clamaus también procariotas anque ixo no siga estrictament correcto.

l'Alternativa a esta organización celular ye a celula eucariota, que fa part d'os organismos eucariotas, actualment cuaternatos como un solo dominio.

Cuasi sin d'excepcions, os organismos basaus en o sistema d'a celula procariota son composaus per una sola d'estas celulas (organismos unicelulars). A mes, o termin procariota fa referencia en os organismos a dentro de l'antigo dominio «prokaryota» (clasificación actualment obsoleta) que practicament coincidiba con o reino d'os Moneras d'as clasificacions de Copeland y Whittaker que, anque obsoleto, encara ye prou popular. En l'actualidat, os organismos procariotas son cuaternatos d'entre os dominios Archaea y Eubacteria.

Entre as caracteristicas d'as celulas procariotas, be n'ha cualques que las fan diferents d'as eucariotas, per eixemplo: o ADN ye despullau, sin l'acompanyamiento denso de proteinas que tienen os eucariotas, a demés de tener una disposición en forma de cerclo (o cromosoma procariotico tipico ye circular). A división celular gosa fer-se per fisión binaria, sin garra sistema de repartición d'o material heredable tan complexo como en os eucariotas. Tampoco no tienen organela u organulos celulars membranosos en o citoplasma, y este ye formato per só que una cavidat sin de trestallos membranosos en o suyo interior.

Estructura d'una celula procariota tipica.

Una particularidat important en estas celulas ye a existencia d'un espacio periplásmico u periplasma, entre a membrana y a paret exterior que en ye propia.

O citoplasma no contiene garra obchecto reconoixible, fueras de bels granulos de reserva y bels agregatos moleculars, que se i veyen només con o microscopio electronico, tals como os carboxisomas u ribosomas.

Istes organismos gosan tener paret celular, encara que a composición d'esta ye muit diferent d'a que tienen os organismos eucarionts, y ye muit relacionata con l'alimentación d'os microorganismos procariotas, que no tienen a capacidat d'incherir particlas como fan muitas celulas eucariotas (per o mecanismo d'endocitosis) sino que han d'internalizar-las per infiltración de diversas manieras. Ista forma d'alimentación se conoixe como osmotrofia.

Os metabolismos d'istes organismos son extraordinariament diversos, mientres que entre os eucarionts gosan estar parellanas, y no en son pocas as especies (procariotas) que viven en condicions d'extremofilia encara prou sorprendents per temperatura, salinidat u acideza.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]