Castellano de La Rioja medieval

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Castellano de La Rioja medieval
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en La Rioja
Lugars principals
Atras denominacions {{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Substrato navarro-aragonés
{{{familia1}}}
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3
SIL

O Castellano de La Rioja medieval estió a variant de l'idioma castellano que se charró en La Rioja en a Edat Meya por castellanizar-se o navarro-aragonés que se i charraba.

O riojano precastellano ye representato por as Glosas Emilianenses, o castellano de La Rioja medieval ye representato por o que escribiba Gonzalo de Berceo y por bels textos d'o Becerro de Val Vanera. Cuan Castiella conquier La Rioja a lo reino de Navarra empecipia una lenta castellanización.

Fonetica[editar | modificar o codigo]

En La Rioja se rechistran castellanismos foneticos ya en o sieglo XI:

O castellano medieval de La Rioja teneba afinidaz foneticas con o castellano de Cantabria en contraposición a o burgalés, porque teneba:

  • Grupo -MB- (palombiella).
  • Grupo -mn- (nomne, semnar), que en castellano hue ye -mbr-.

Morfolochía[editar | modificar o codigo]

Coincidiba con lo castellano de Cantabria en:

  • Emplego de contracción preposición-articlo como de ena, cona:
    • Ennos folos, ennos posateros, ennas eras, enna Guardia, enna plana, ennos foios. As formas o, os, a, as nomás se troban que dezaga d'a preposición en.

Se'n diferenciaba sindembargo en que bi heba bellas particularidaz:

  • Articlo lo. Se rechistra encara en o libro becerro de Val Vanera, d'o sieglo XI:
    • lo espino, lo prato, lo laco, lo abatte, lo Caluo.
  • Lo pronombre de dativo li, lis, que hue encara se troba en cheso y ansotano yera a sola que s'emplegaba en l'Alta Rioja en lo sieglo XIII.
  • En o sieglo XI s'emplega encara o demostrativo singular esti y aquesti como en romance navarro, en cheso y en aragonés d'a Comunidat de Teruel.
  • A conchunción plus que coexistiba con mays.
  • Se conservaba lo emplego de –iello, que no se fació -illo dica mitat d'o sieglo XIII.
  • Entre os sieglos XIII y XIV, La Rioja ye entre os zaguers puestos on os textos notarials encara tienen perdua de vocal final: siet, -ment, Torr, recibient. Este caracter heba entrau en castellano septentrional por o camín de Sant Chaime, plegó a estar muito estendillau, pero en ixos tiempos que este caracter yera en decadencia en castellano cheneral por a normativa alfonsí basada en o toledano.[1]

Lexico[editar | modificar o codigo]

Dica o castellano de La Rioja actual presenta aragonesismos lexicos como rosada[2].

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) Rafael Lapesa: Historia de la lengua española. Editorial Gredos. 1981, pp 248-249.
  2. (es) Manuel Alvar: Atlas lingüístico y etnográfico de Aragón, Navarra y Rioja. Institución Fernando el Católico. Departamento de Geografía Lingüística, Institución Fernando el Católico de la Excma. Diputación Provincial de Zaragoza, 1983. Tomo X, Lamina 1564, Mapa nº 1341.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]