Sobinas

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Escarabacho tripa t'alto u «ensopinau».

En sobinas u sopinas ye una posición de tripa t'alto de a cual en ye difícil salir. A parola como tal ye probablement desusada y de regular no s'emplega si que baixo a forma de locución adverbial ser/estar en sopinas, u mas a sobén baixo a forma d'o verbo ensobinar[1]/ensopinar[2] («meter tripa t'alto» p. ex. o latón en a matacía), que tamién tiene forma reflexiva: ensobinar-se[1][3]/ensopinar-se[2][4] («quedar-se tripa t'alto»).

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

A parola dimana d'o latín <SUPĪNUS, -A,[5] y por ixo ye relacionada con o termino anatomico «decubito supino» (cultismo).

As formas con -p- son mas propias d'as zonas conservaderas con as consonants oclusivas xordas intervocalicas, como o Sobrarbe, «ensopinar» y «ensopinar-se», mientres que a forma con -b- ye cheneral en a resta d'Aragón; «ensobinar» y «ensobinar-se». Mesmo a Real Academia Española considera o verbo «ensobinar» un aragonesismo propio d'o castellano d'Aragón.[3]

Variants[editar | modificar o codigo]

En aragonés se conoix tamién a variant ensupinar,[4] que ye una variación vocalica d'ensopinar, documentada en a val de Vio[4] y en a de Tella.[6]

Atros usos[editar | modificar o codigo]

Tamién se diz que un animal ye «ensobinau» cuan ye poco vivo, poco atento, con a cabeza cocha u que da indicios de malotía.[1] Rafael Andolz tamién replega ixe adchectivo pa os abríos que se les ha enreligau a brida en a pata.[1]

Referencia[editar | modificar o codigo]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 (an)(es) ANDOLZ CANELA, Rafael, Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés (5ena ed.); Mira Editores. Zaragoza 2004. ISBN 84-8465-160-6
  2. 2,0 2,1 (es) TOMÁS ARIAS, Chabier, El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses. Uesca, 1999. ISBN 84-8127-095-4
  3. 3,0 3,1 (es) Voz «ensobinarse» en o DRAE; consultau o 25 de marzo de 2019.
  4. 4,0 4,1 4,2 (es) QUINTANA i FONT, Artur, El Aragonés nuclear de Nerín y Sercué (Valle de Vio); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-060-3
  5. (ca) Locución «de sobines» en catalán; consultau o 25 de marzo de 2019.
  6. (es) LOZANO SIERRA, Chabier, Aspectos Lingüísticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2010. ISBN 978-84-8094-062-7