Río Amariello

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Amariello 黄河
O río Amariello en a ciudat de Lanzhou.
Administración
Estaus	China
Territorios
Cheografía
Longaria	5.464 km
Altaria d'o naixedero	4.500 m
Naixedero	Cordelera de Bayan Har
Desembocadura	Mar de Bohai (mar Amariella)
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca	752.000 km²
Cabal meyano	2.571 m³/s
Mapa
O río Amariello con a suya cuenca y os suyos afluents prencipals.

O río Amariello (黄河 en chinés simplificato, 黃河 en chinés tradicional, Huáng Hé en pinyin, Hatan Gol en mongol) ye un río de China, o segundo río d'ixe país (dezaga d'o río Yantce) por a suya longaria, de 5.464 km², y o seiseno d'o mundo. Tien o suyo naixedero a 4.500 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, en a cordelera de Bayan Har, y desaugua en a dita mar de Bohai (que fa parte d'a mar Amariella), en un gran delta. O suyo cabal meyano ye de 2.571 m³/s y as suyas auguas drenan una cuenca hidrolochica d'una superficie de 752.000 km².

Recibe o suyo nombre de río amariello porque as suyas auguas gosan estar d'ixa color debito a la gran cantidat de particlas que tresportan de fino polvo que forma o suelo d'as planas que trescruza, particlas que reciben o nombre de loess y que proceden d'os disiertos d'Asia Central, a on forman capas de cuantos metros d'espesor. Ye un río de muita importancia en a Historia de China, y gosa decir-se que ye o naixedero d'a Civilización china. Asinas, bi ha a-saber-los chacimientos arqueolochicos en a suya cuenca, con una presencia de contino de población humana dende a Prehistoria dica l'actualidat. Arredol de 4000 aC-3000 aC en o suyo curso baixo apareixioron a cultura de Yangshao y a cultura de Longshan, que son la base d'a posterior civilización china. Os chineses han (que prenen o suyo nombre d'a dinastía han), en son os hereus, ta ixeminar-se dimpués enta o sud y conformar asinas l'actual China.

Historicament, en o río Amariello bi ha habito importants inundacions, destacando-ie as inundacions de 1931, con entre 1 y 3 millons de victimas, y as inundacions de 1938, con un numero de victimas entre 500.000 y un millón (ista zaguera, provocata por as tropas chinas ta prebar d'evitar l'abance d'as tropas de l'Exercito chaponés). Antiparte, en as suyas creixitas o río puet cambear o suyo cauz, como s'escaició por zaguer vegata en 1855, cuan a suya desembocadura se tresladó bels 500 km enta o norte. Dende os anyos 1950 s'inició una important serie de treballos t'a construcción d'entibos ta regular as suyas auguas, mitigando-se asinas a posibilidat de greus inundacions, encara que provocando tamién problemas ta o medio ambient.

O suyo recorrito

O río Amariello tien o suyo naixedero en a cordelera de Bayan Har, concretament en os montes Kunlun (provincia de Qinghai), y marcha enta l'este en trescruzando a plana tibetana, en una redolada en a cual ha provocato cuantas foces mientres o suyo recorrito. Dimpués de trescruzar a ciudat de Lanzhou, en a provincia de Gansu, o río fa una curva en primeras enta o norte y simpués enta o sud en trescruzando as planas diserticas d'Ordos (Mongolia Interior), a on o loess que conforma o suelo d'a redolada tinye as suyas auguas de color amariella. Dimpués, o suyo curso marcha enta l'este, en pasando por as ciudaz de Kaifeng, Wuhai, Baotou y Jinan (capital d'a provincia de Shandong) dica plegar a la suya desembocadura en un gran delta en a mar de Bohai (una mar que fa parte d'a mar Amariella en l'Oceano Pacifico).

Os suyos afluents

Os suyos prencipals afluents son o río Baihe, o río Ejin, o río Fen, o río Wei y o río Luo.

Inundacions

Historicament, en o río Amariello bi ha habito importants inundacions y o suyos desbordamientos estan entre os mas mortals conoixitos d'a historia. Como as de 1887 que van provocar entre 900.000 y 2.000.000 de muertos u as inundacions de China de 1931, con un numero de victimas de entre 1.000.000 i 4.000.000.

Galería d'imachens

• 
  O río Amariello amán de Xunhua, en o Qinghai oriental. Se veiga a color amariella d'as suyas auguas por o loess.
• 
  Puent de barcas en Jinan sobre o río Amariello.
• 
  L'entibo de Liujiaxia en o río Amariello.
• 
  Foces en o río Amariello.

• 
  Anvista satelital d'o río Amariello.
• 
  A cadreita de Hukou en o río Amariello.
• 
  O puent de Zhongshan en Lanzhou.
• 
  Diferents cursos y desembocaduras d'o río Amariello en o suyo curso baixo.

Bibliografía

• (es) Sinclair, Kevin. The Yellow River: A 5000 Year Journey Through China. Chatswood, Sydney, Australia: Child & Associates Publishing, 1987. ISBN 0-86777-347-2..

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre o río Amariello.

• Datos: Q7355
• Multimedia: Yellow River / Q7355