Pedro Sánchez Ciruelo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pedro Sánchez Ciruelo
Medallón de Pedro Ciruelo en l'Antiga Facultat de Medicina d'a Universidat de Zaragoza
Medallón de Pedro Ciruelo en l'Antiga Facultat de Medicina d'a Universidat de Zaragoza
Información personal
Calendata de naixencia 1470
Puesto de naixencia Daroca, Aragón
Calendata de muerte 1548
Puesto de muerte Salamanca, Castiella
Alma Máter Universidat de Salamanca
Ocupación Traductor, filosofo y matematico

Pedro Sánchez Ciruelo (Daroca, Reino d'Aragón, actual provincia de Zaragoza, 1470 - Salamanca, Reino de Castiella, 1548), matematico y teologo aragonés d'o sieglo XVI. A "Sociedat Aragonesa de Profesors de Matematicas" tiene o suyo nombre en a suya honor.

Biografía[editar | modificar o codigo]

En 1482 estudio en a Universidat de Salamanca, do se licenció en artes y tenió por un d'os suyos mayestros a Rodrigo Basurto; d'astí marchó en 1492 ta París, do se doctoró en Teolochía y pasó cuasi diez anyos, relacionando-se con atros espanyols como Gaspar Lax, Miguel Francés, Jacobo Ramírez y Alfonso Osorio.

Entre a suya estancia en a capital francesa impartió clases en a Sorbona y publicó un tractau d'aritmetica practica (Tractatus arithmeticae practice) en 1495. En dita obra, cuantas veces reimpresa, estudia os enteros, as «fraccions fisicas» y as «fraccions sexachesimals», por as suyas aplicacions astronomicas, excluyindo-ne as cuestions d'aritmetica comercial; as suyas fuents pareixen haber estau l'Arithmetica de Boecio, atros autors medievals y l'Arte numerandi de Johannes de Sacrobosco, a qui sigue en buena parti d'a suya obra; tamién corrichió os tractaus Arithmetica speculativa y Geometria speculativa de Thomas Bradwardine. Tamién s'ocupó en editar a Sphera de Johannes de Sacrobosco, que incluye as catorce cuestions que Pierre d'Ailly heba composau sobre iste mesmo tema, asinas como comentarios d'o propio Ciruelo y un dialogo entre un «Darocensis», s'entiende que o propio Ciruelo, y un «Burgensis».

Tornau ta Espanya, en 1502 consiguió una cadiera de filosofía en o Colechio de Santo Antonio de Portaceli, en Sigüenza, do estió tres anyos entre os cuals s'ordenó sacerdote. Dimpués ye muit posible que marchase ta la Universidat de Zaragoza. En 1509 o Cardenal Cisneros le trigó ta la futura Universidat d'Alcalá que pensaba fundar, a la cual s'incorporó ta amostrar teolochía tomista entre mas de vente anyos, plegando a tener entre os suyos alumnos a Domingo de Soto. O suyo gran prestichio en o claustro d'Alcalá lo contrimuestra o feito que estase encargau de pronunciar a oración funebre, tanto en as exequias de Cisneros (1517) como de Nebrija (1522).

Ye muit posible que amostrase tamién matematicas: en 1516 publicó un curso completo d'ista disciplina, o Cursus quattuor mathematicarum artium liberalium, que sintetiza os treballos de Bradwardine y de cualques matematicos arabes servindo-se d'a estructura compositiva de cuatre partes (o «quadrívium») d'as artes liberals: aritmetica, cheometría, perspectiva y mosica. En o capitulo d'as «feguras d'anglos salients» ye orichinal a indicación de que se pueden considerar os poligonos d'anglos salients ("estrelaus") como resultau d'unir os puntos de división d'una circumferenzia (ideya que podió adquirir y cheneralizar de Ramon Llull) y l'ampliación d'o teorema de Campano relativo a la suma d'os anglos d'o pentagono estrelau de primer orden a toz os poligonos y a toz os órdens

Compendió tamién a Perspectiva commtínis de John Peckham y estudió a visión fundando-se en Ibn al-Háytham (Alhacén), Al-Kindi y atros autors, con comentarios propios. Por lo que fa a la mosica, sigue os Elementa musicalia de Jacques Lefèvre d'Étaples.

En 1527 asistió a la Conferencia que chuzgaba a ortodoxia d'as obras d'Erasmo de Rotterdam en Valladolit y se declaró contra a mesma. Entre 1533 y 1537 estió en Segovia con o cargo de machistral d'a catedral y se consagró a los estudios biblicos. Dimpués pasaría a estar canonche machistral d'a seu de Salamanca, dica a suya muerte.

Estió preceptor de Felipe I d'Aragón; anque os suyos escritos no revelan orichinalidat, descubren una portentosa erudición y aportacions de poco fuste; o suyo saber s'extendió a la mosica, a historia, a filosofía y as humanidaz en cheneral, de do vinió o dito cheneral popular de "saber mas que Ciruelo". Tradució o Chenesi a lo latín y escribió contra a Cabala seguindo as ideas de Giovanni Pico della Mirandola, y contra l'Astrolochía y as supersticions chenerals en a suya muit famosa y reimpresa Reprobación de supersticiones y hechicerías (Alcalá de Henares, 1538).

Publicó amás escritos d'astrolochía,​ tres obras de lochica y diez Paradoxae quaestiones.

Obras publicadas[editar | modificar o codigo]

  • Spherae Mundi commentarium, París, 1508
  • Cursus quatttuor mathematicarum artium liberalium, 1516
  • Increpa feras arundinis congregatio taurorum in Vaccis Populorum, Alcalá, 1517
  • Prima pars Logicae adveriores Aristolelis sensus, Alcalá, 1519
  • Arte del bien confesar, assí para el confesor como para el penitente, Alcalá, 1519
  • Hexameron Theologal sobre el regimiento medicinal contra la pestilencia, Alcalá, 1519
  • Apotelesmata astrologiae christianae, Alcalá, 1521
  • Expositio libri missalis peregregia, Alcalá, 1528
  • In summulas Petri Hispani, 1537
  • Reprobación de las supersticiones y hechizerías, Salamanca, Pedro de Castro, 1538.