Dalmatas
Dalmatas (†) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Dalmata | |||||||||
Catolica | |||||||||
![]() Dalmacia |
Os dalmatas habitaban a costa d'a mar Hadriana dende Segna (un poco a lo sud de Fiume) dica Antìvaria u Cattaro y fuoron asimilatos por os crovates y os italians de Dalmacia. Parlaban una luenga romanica pareixita a lo italián. Yeran cristians catolicos.
Luenga[editar | modificar o codigo]
O dalmata ye una luenga muerta dende o sieglo XIX. En Chadra o venecián sustituyó pronto a lo dalmata, que duró més en a Republica de Ragusa, actual Dubrovnik, plegando dica o sieglo XV, quan lo sustituyó o crovate. En Veglia o italián venecián y sobretot o croata sostituyoron a lo dalmata de tot en 1898 quan morió o zaguer parlant.
Ye una luenga més pareixita a lo italián que a lo rumán, y a diferencia d'este no tien substrato daco-tracio. Sindembargo en bellas publicacions orichinarias de Rumanía u Croacia lo describen como una branca d'o rumán y dica confunden os dalmatas con os morlacos y istriorrumans. A razón ye que en Rumanía bellas autoridatz academicas consideran l'arrumán, istrorrumán y meglenorrumán como dialectos d'o rumán, oficial en Rumanía y no tienen buena conoixencia d'a especificidat y orichen d'o dalmata. En o caso de bells academicos crovates relacionar os dalmatas con os morlacos ye situar lur presencia en Dalmacia posterior a los eslavos y considerar-los plegatos dende l'interior d'os Balcans y no como a población nativa preeslava de Dalmacia.
Historia[editar | modificar o codigo]
Quan cayó l'Imperio Román d'Occident a población romanizada de Dalmacia creyó un estau román efimero, que remató ser administrau dende Costantinoble. A provincia romana de Dalmatia s'estendillaba dende a mar Hadriana dica os ríos Drava y Danubio. En 567 os avaros heban conquiesto o reino d'os Chepidos y s'heban moviu, chunto con os eslavos sozmesos a ellos, ta Panonia. Os conflictos entre avaros y l'Imperio Román d'Orient amaneixioron immediatament. Entre 605 y 615 os avaros y os suyos vasallos eslavos atacoron a peninsula d'os Balcans, os establimientos romans de l'interior de Dalmacia cayoron debant d'os invasors y fuoron eliminaus. Dimpués d'as incursions d'avaros y eslavos a sociedat romana de Dalmatia y o Illiricum quedó desconchuntada en tierras de l'interior, quedando restinchida a islas y ciudatz costeras.
En 614 os invasors adrezoron lur atención enta as ciudatz costeras de Dalmacia, en especial Salona, tan furament que a población costera evacuó a mayor parte d'as ciudatz d'o continent, fueras de Chadra y se trasladó t'a seguridat d'as islas costeras. Poco dimpués que lurs ciudatz natals d'o continent hesen estau cremadas, os dalmatas tornoron a lo continent pa repoblar-lo. Os salonans s'establioron en Spalato (Split) dentro d'as paretz d'o Palacio de Dioclecián. Os Epidaurans fundoron Ragusa. En as enrunas d'Acruvium fundoron Cattaro. Este escayeiximiento marcó o principio d'una nueva Dalmacia, més chicota, agora confinada a la costa adriana. Se caracterizó por un herencio román y ya a principios d'o sieglo VII por o cristianismo. As tierras de l'interior fuoron ocupadas y pobladas por eslavos pagans pa cutio. En o futuro os restos de poblacions romanizadas de l'interior serán asimiladas por os crovates, y en menor mida por os serbos que dimpués serán montenegrins y por os albaneses.
Dalmacia debió a suya exitencia continada a la suya propia resistencia. Bizancio yera incapaz de ninviar aduya a Dalmacia en os anyos crucials de 614-615. Dalmacia tenió conexions con Ravena. A seu bispal de Salona, en estau d'enruna fue trasladau ta Spalato, una diocesi baixo o Exarcato de Ravena. O poder d'os avaros desapareixió dimpués d'o falliu setio de l'anyo 627 y l'autoridat de Bizancio s'estendilló a los dalmatas y vicins eslavos mugants. En l'anyo 641 encomenzó a conversión d'os crovates costeros. En a decada de 720 Dalmacia yera en ubierta rebelión contra Bizancio dimpués d'un decreto que suprimiba a veneración d'iconos. En 751 os bizantins fuoron forachitaus de Ravena, Roma asumiba o control a a función de centro eclesiastico enta on Dalmacia s'adrezaba. Bizancio veyeba Dalmacia como provincia en a suya propia dreita, Thema Dalmacia en cuenta d'un anexo a Ravena.
En a costa serán os venecians qui asimilarán a os dalmatas, d'una traza especialment primerenca en Chadra.
Bibliografía[editar | modificar o codigo]
- Carlo Tagliavini: Origenes de las lenguas neolatinas. Fondo de Cultura Economica.