Cortz d'Aragón

Iste articlo ye sobre a institución aragonesa. Ta atros emplegos de Cortz se veiga Cortz (desambigación).

Cortz d'Aragón
O puesto d'as Cortz d'Aragón, ye o Palacio de l'Alchafaría
Información d'o Parlamento
Churisdicción	Aragón
Seu	Palacio de l'Alchafaría Zaragoza, Aragón 41°39′23″N 00°53′48″U
President	Javier Sada
Pachina web
cortesaragon.es

Iste articlo fa parti d'a serie Politica d'Aragón

Poder lechislativo As Cortz d'Aragón

Poder executivo President Deputación Cheneral d'Aragón

Poder chudicial Tribunal Superior de Chusticia d'Aragón Audiencia Provincial d'Aragón

Atros articlos Boletín Oficial d'Aragón O Chusticia d'Aragón Eleccions autonomicas Estatuto d'Autonomía d'Aragón

As Cortz d'Aragón son una d'as institucions de gubierno d'Aragón dende a Edat Meya. As Cortz otorgan a Medalla d'as Cortz d'Aragón a la fin de recompensar a presonas o entidats que por l'actividatz que desenvoliquen esfensin els valors y a identidat d'Aragón.

As Cortz d'Aragón en a Edat Meya y Moderna.

En a Edat Meya o Reino d'Aragón desembolicó una serie d'institucions estatals, como a Deputación Cheneral d'Aragón, o Chusticia d'Aragón, y tamién as Cortz, l'organismo representativo d'os estamientos aragoneses. En Aragón i heba quatro brazos, y no pas tres como se desveniba en a resta d'Europa: nobleza, caballers y infanzons, clero y ciudatz.

Os principals obchectivos d'iste organo representativo yeran: acordar os diners que s'heban de pagar a la monarquía, lechislar con nuevos fueros u leis que s'incorporaban a os Fueros d'Aragón, resolver as queixas u greuges planteyaus por os aragoneses.

Ye de mal determinar quán se plegoron as primeras Cortz d'Aragón: en primeras yera una curia de consellers d'o rei, y en os sieglos XII y XIII se fuoron incorporando representants d'o clero y d'as ciudatz. Dica la fin d'o sieglo XIII no se puede charrar d'organos representativos y estables, tampoco en Aragón. A zaguera reunión d'as Cortz d'Aragón se fació en 1702, en Zaragoza; en 1707 os Decretos de Nueva Planta las suprimioron chunto con a resta d'institucions aragonesas, y os aragoneses s'integroron en as Cortz de Castiella.

Existiban dos tipos de Cortz d'Aragón: privativas y chenerals. Enta las primeras nomás acudiban os aragoneses pa charrar d'os suyos afers, mientres que enta las chenerals d'a Corona d'Aragón veniban también os catalans y valencianos, y se feban a sobén en Monzón.

As Cortz yeran presiditas por o rei y por o Chusticia d'Aragón. A ella podeban acudir-ie bellas personas por dreito personal -os bispes, os nobles, os caballers-, y as que o rei heba convocau con cartas. S'engueraban con un discurso d'o rei y a respuesta d'o representant d'os aragoneses, por un regular l'arcebispe de Zaragoza. Cada brazo se reuniba en una cambra, y preneba as decisions suyas: por un regular caleba a unanimidat d'os quatro brazos p'os acuerdos.

Os debates, queixas y decisions d'as Cortz d'Aragón s'escribiban en un Libro d'Actas redactau en aragonés dica la castellanización, y en castellano dimpués; se'n feba tres exemplars: uno pa l'Archivo d'o Reino d'Aragón, un otro p'o Chusticia d'Aragón, y otro pa l'Archivo d'a Corona d'Aragón. Muitos Libros d'Actas s'han conservau, y en abril de 2007 ha encomenzau a suya publicación.

As Cortz d'Aragón de 1808.

En mayo de 1808, José de Palafox y Melci, Capitán Cheneral d'Aragón, decide de convocar pa chunio as Cortz d'o reino, pa mirar d'arroclar a os aragoneses contra Napolión Bonaparte y de dar lechitimidat a os suyos actos. Se plegoron en Zaragoza o 9 de chunio de 1808, y aceptoron as demandas de Palafox.

O feito de resucitar a institución representativa d'os aragoneses, suprimita en 1707, ye considerau un acto "revolucionario", pero no tenió guaire trascendencia, porque dica la fin d'o sieglo XX no tornarán a plegar-se.

As Cortz d'Aragón en l'actualidat.

Cortz d'Aragón.

En l'actualidat, as Cortz d'Aragón exercen a función lechislatiba d'a Comunidat autonoma d'Aragón, seguntes l'articlo 33 d'o Estatuto d'Autonomía. Tamién apreban os presupuestos, empentan y controlan l'acción de Gubierno d'a Deputación Cheneral d'Aragón y exercen as demás competencias que lis atorgan a Constitución, o Estatuto y as demás normas churidicas. Antimás, designan a los senadors que han de representar a la Comunidat autonoma en o Senau; exercen a iniciativa lechislativa ta que as Cortz Chenerals apreben una Lei; pueden exercitar la iniciativa d'alinie d'a Constitución Espanyola; homologan os convenios y alcuerdos de cooperación en os que participe a Comunidat Autonoma d'Aragón; interposan recursos d'inconstitucionalidat; eslíen a lo Chusticia d'Aragón, a l'auditor cheneral d'Aragón y eslíen u proposan o nombramiento de cargos en atros organismos: consellers en o Consello Consellero de Radio Televisión Espanyola en Aragón, vocals en a Chunta Electoral d'Aragón u consellers en as Caixas de Estalvio d'a Comunidat.

Presidents d'as Cortz d'Aragón

Ta mas información, se veiga l'articlo prencipal sobre a lista de presidents d'a institución.

L'actual president d'as Cortz d'Aragón en a X Lechislatura ye Javier Sada Beltrán, d'o PSOE Aragón.

Lista de president d'as Cortz d'Aragón
Lechislatura	Nombre	Partito	Anyos
I lechislatura	Antonio Embid Irujo	PSOE Aragón	1983-1987
II lechislatura	Juan Bautista Monserrat Mesanza	CDS	1987-1991
III lechislatura	Ángel Cristóbal Montes	PP Aragón	1991-1995
IV lechislatura	Emilio Eiroa García	PAR	1995-1999
V lechislatura	José María Mur		1999-2003
VI lechislatura	Francisco Pina Cuenca	PSOE Aragón	2003-2007
VII lechislatura			2007-2011
VIII lechislatura	José Ángel Biel Rivera	PAR	2011-2015
IX lechislatura	Antonio Cosculluela Bergua	PSOE Aragón	2015-2016
	Violeta Barba Borderías	Podemos	2016-2019
X lechislatura	Javier Sada Beltrán	PSOE Aragón	2019-hue

Reparto de Diputaus en as Cortz d'Aragón n'autonomía (1983-2019)

Eleccions autonomicas
Partito	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido de los Socialistas de Aragón	33	27	30	19	23	27	30	22	18	24
Partido Popular	18	13	17	27	28	22	23	30	21	16
Ciudadanos	-	-	-	-	-	-	-	-	5	12
Podemos	-	-	-	-	-	-	-	-	14	5
Chunta Aragonesista	-	-	-	2	5	9	4	4	2	3
Vox	-	-	-	-	-	-	-	-	-	3
Partido Aragonés	13	19	17	14	10	8	9	7	6	3
Izquierda Unida de Aragón	1	2	3	5	1	1	1	4	1	1
Centro Democrático y Social	1	5	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	67	67	67	67	67	67	67	67	67	67

Resultaus 10^ena lechislatura (26 de mayo de 2019)

Circumscripcions Provincials	PSOE			PP			Cs			Ps			CHA			VOX			PAR			IUA			Total votos
	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus	Votos	%	Diputaus
Uesca	38 185	33,68	7	23 794	21,03	4	15 769	13,91	3	9261	8,21	1	5073	4,49	1	6037	5,35	1	8912	7,90	1	2679	2,37	0	113 795
Zaragoza	143 694	30,06	11	97 394	20,37	8	85 025	17,79	7	40 014	8,37	3	33 091	6,92	2	30 855	6,45	2	17 248	3,61	1	17 101	3,58	1	480 756
Teruel	22 228	31,33	6	17 026	24,00	4	9789	13,80	2	4193	5,91	1	3296	4,65	0	3371	4,75	0	7337	10,34	1	2235	3,15	0	71 811
Total	203 933	30,81	24	138 158	20,87	16	110 517	16,70	12	53 468	8,08	5	41 460	6,26	3	40 263	6,08	3	33 497	5,06	3	22 015	3,33	1	666 362

Se veiga tamién

• Medalla d'as Cortz d'Aragón.
• Lista de Cortz d'Aragón.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 1983.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 1987.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 1991.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 1995.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 1999.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 2003.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 2007.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 2011.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 2015.
• Eleccions a Cortz d'Aragón de 2019.

Vinclos externos

• (es) Pachina web oficial d'as Cortz d'Aragón.