Ir al contenido

Ampriu

De Biquipedia
Quitando feno d'un fenero. Os vecinos que podeban expleitar un ampriu soleban estar os mas pobres de lugar.

Un ampriu[1] u empriu[1] (posiblement dimane d'o verbo "amprar") ye un espacio vicinal que s'ampra u deixa emplegar en exclusiva a cualques vecins d'un lugar, a cambeo d'un preu achustau previament con éls. Iste preu que se satisfa a la comunidat puede composar-se d'una cantidat de productos u bels servicios y, nomás as menos vegadas, de diners.

Oríchens[editar | modificar o codigo]

Os amprius yeran propiedaz vecinals de tot un lugar u d'una villa, que no teneban amo especifico, y a los suyos beneficios toz es vecins i teneban dreito. Manimenos, como en l'Alto Aragón y especialment en a montanya o sistema imperant ye o de chicoz propietarios y tradicionalment muitas casas han teniu prou con as suyas propias posesions ta sobrevivir y consumir a capacidat de treballo de toz os suyos miembros, os amprius se destinaban a estar logaus a propietarios concretos u, muit a sobén, arrendar-les-ne a las casas mas necesitadas, a preus asequibles, o que en muitos casos s'entendeba colectivament como una forma de caridat.

En pagas, os vecins que se beneficiaban de l'ampriu teneban que pagar tipicament una parte simbolica de o que a partida produciba; p. ex. un numero concreto de corders u bel vetiello si yera un prau, cualque cantidat de cuartals de farina si yera de campos, u tamién como servicio, achustar-se un fillo d'a casa como corderero u rapatán ta la cabanya comunal, etc.

As oríchens d'ista figura de propiedat colectiva son escuras, y se remontan muit probablement a formas d'expleitación antigas, ya desapareixidas, d'antes de l'advenimiento d'o feudalismo y atras formas de sistema economico que evolucionarían cara ta'l Primer Capitalismo.

Cheosinonimos y variants[editar | modificar o codigo]

A parola ampriu ye bien present en a toponimia de l'Alto Aragón. Se troba especialment present en l'alta Ribagorza y tamién en as valles altas d'a cuenca hidrografica d'a Cinca, como Bielsa y Chistau. Por tot l'Alto Aragón s'ha documentau tamién as formas empriu, amprío, emprío, ompriu y omprío[2].

Referencias[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]