Pero I de Rusia

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Pero I de Rusia
Zar de Rusia


7 de mayo de 1682 - 2 de marzo de 1725
Predecesor Fedor III
Succesor Catarina I

Naixencia 9 de chunio de 1672
Moscú (Imperio Ruso)
Muerte 8 de febrero de 1725
Sant Petersburgo (Imperio Ruso)
Dinastía Dinastía Romanov
Pai Alexis I de Rusia
Mai Natalia Naryshkina

Pero I de Rusia (ruso: Пётр I, Пётр Великий, Пётр Алексеевич) ye naixito de Moscú en 1672 y s'asentó en la cadiera reyal en 1682. O suyo reinau se caracterizó por augmentar o poder d'o estato y por unas reformas con a intención d'occidentalizar Rusia. Tresladó a capital dende Moscú dica a ciudat de Sant Petersburgo, fundata por él en a ribera d'a Mar Baltica con estilo occidental. As reformas de Per I facioron de Rusia una grant potencia, pero a occidentalización no afectó que a la nobleza, quedando os campesins, os comerciants y o clero encara ligatos a la tradición.

S'asentó en la cadiera reyal chunto con o suyo chermanastro Ivan, dimpués d'a muerte d'atro chermanastro, Fedor III. A l'inte a chirmana suya Sofia prenió a rechencia. Dica 1694 Per no tenió o poder efectivo, que yera en poder d'a suya mai mientres él estudeyaba a suya carrera militar y naval.

Bi habió un enfrentamiento entre Sofia y Per, y Per se refuchió en o Monesterio de Troitski pa escapar d'as fuerzas leyals a la suya chermana. Cuasi toz os liders seculars y relichiosos se posoron de parte d'él y o cosaco Mazeppa, tamién.[1] Sofia fue internata en un sanatorio dentro d'o Convento de Novodevichy.

Per fue formato en Europa Occidental, on podió admirar o progreso tecnico y a potencia militar y economica d'as monarquías occidentals y d'os Países Baixos. En 1697-1698 fació viaches por a Baltica, Prusia, os Países Baixos, Anglaterra, Austria y Polonia. En 1717 vesitó Francia y de nuevo os Países Baixos. En toz ixos países reclutó tecnicos que se trayó ta Rusia. Muitos d'os suyos colaboradors directos fuoron ninviatos ta os lugars que él heba conoixito.

En 1697 consiguió desfer y esclafar una conchura de boyardos. Aproveitando que dimpués d'a batalla de Viena (1683) l'Imperio Otomán yera en crisi, fació liga con os Habsburgo y con Venecia y conquirió Azov en 1696 fendo servir a los cosacos d'o Don y os cosacos zaporizhians. En 1700 imposó a farcha occidental prohibindo as barbas y lo vestito tradicional. En o norte fació pinza a Suecia fendo liga con Dinamarca y Polonia. Os rusos fuoron derrotatos por os suecos en Narva en noviembre de 1700, pero ocuporon dimpués y conservoron Estonia y Livonia. En 1702 fació reformas en o procedimiento matrimonial. As conquiestas en a Baltica li permitioron de fundar en 1703 Sant Petersburgo. En a Batalla de Poltava (1709) as tropas de Per derrotoron a Carlos XII y los cosacos (d'o Don y zaporizhians) y esto permitió consolidar a posición de Sant Petersburgo y fer-ne a capital y centro comercial de l'Imperio Ruso. En 1710 tornó a guerra contra Suecia, que fació liga con os otomans. En 1711 creyó un senau. A penar d'a derrota en Prut en 1711 y a perduga d'Azov, os rusos se'n refacioron pronto y fustigoron a l'exercito sueco dica a Paz de Nystad. En 1716-1717 fació atro viache por Europa. Por a paz de Nystad en 1721 obtenió o reconoiximiento d'a posesión de Livonia, Estonia, Ingria y Carelia.

Per deseyaba fer de Rusia una potencia baltica y fundó en a desembocadura d'o río Neva una ciudat dedicata a Sant Per (Sant Petersburgo, 1703), on tresladó a capital de l'imperio en 1712. Creyó una flota rusa y reorganizó l'exercito. L'exercito regular yera de 100.000 hombres y asistito por atros 100.000 cosacos. Fació d'o suyo reino un estato mes centralizato y en 1721 prenió o títol d'emperador pa situar-se a la mesma altaria que os Habsburgo. Abolió o patriarcato de Moscú y lo substituyó por un colechio dito Santo Sinodo y un representanto d'o zar que yera procurador cheneral en feba part. D'esta traza o clero se convertió en un instrumento d'o zar, enantes o clero heba estato en contra d'as innovacions y heba inspirato a revuelta d'o zarevich Aleixo.

A dirección colechiata d'as institucions, formatas por personas nombratas por o rei s'aplicó a la dirección de l'administración publica, fendo menors as autoridaz individuals y fendo mayor l'autoridat d'o sobirán. Os privilechios de l'aristocracia fuoron substituyius en parte por a promoción por meritos personals. Imposoron a los nobles o servicio militar. L'exercito se convertió en un camín de promoción social y cualsiquier que hese plegato a lo ran d'oficial se proclamaba noble. Con Per III desapareixió o concepto de Boyardo y a nobleza quedó unificata en una sóla hierarquía, a d'o servicio en diferents graus.

Dividió o territorio primero en ueito y dimpués en 12 gobiernos, dividitos en provincias u voivodatos. O suyo reformismo teneba como obchectivo creyar un exercito fuerte en l'exterior y millorar l'administración y no afectó a los campesins, pero no s'aturó debant d'as tradicions rusas y as tradicions locals: imposó que a chent se rasurase a barba, os vestitos occidentals y o calandario occidental. Tamién fació reformas en l'alfabeto y prohibió a escritura de l'idioma rutén (idioma d'os eslaus orientals d'a Unión Polaco-Lituana d'on han surchito as luengas ucrainesa y belarrusa). Os comerciants se tornoron importants en a hierarquía social. Pa facilitar a educación d'o pueblo y a formación d'os futuros funcionarios creyó muitas escuelas. substituyó o impuesto familiar por una capitación. Suprimió muitos monesterios.

En 1722 Per o Gran reformó o hetmanato d'os cosacos. Entre 1722 y 1724 se fació a zaguera acción militar d'importancia con a conquiesta de territorios de l'Imperio Persa en a Caspia aproveitando a decadencia y cayedura d'os safavidas. Estió baixo o reinau de Per I cuan l'Imperio Ruso encomenzó a conquiesta d'o Caucaso, aproveitando as comunidaz cosacas d'o Terec pa fer incursions en o Caucaso y establir a "Linia Cosaca" de fuertes entre os dos mars.[2]

Estructuró hierarquicament as clases socials en estamientos dividitos en capas, cadaguna tipificata y reglamentata. Empentó as actividaz productivas con manufacturas reyals, fomentó a industria textil, menas y atarazanas. Fomentó o comercio con sistemas mercantilistas y proteccionistas. Tamién empentó as actividaz culturals, con l'academia de ciencias de 1724. Morió en Sant Petersburgo en 1725.


Predecesor:
Fedor III
Emperador de Rusia
7 de mayo de 1682 - 2 de marzo de 1725
Succesor:
Catarina I


Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (es) John Ure: Los Cosacos. Ariel pueblos.
  2. John Ure Los Cosacos. Ariel pueblos.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]