Astur-leyonés paḷḷuezu

De Biquipedia
(Reendrezau dende Paḷḷuezu)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Paḷḷuezu
Paḷḷuezu
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Asturias
Leyón
Lugars principals
Atras denominacions
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Astur-leyoneses occidentals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2
ISO 639-3
SIL

O paḷḷuezu ye a parla astur-leyonesa d'o grupo occidental que se charra principalment en a comarca leyonesa de Laciana, estendillando-se tamién en comarcas y municipios mugants (Degaña y alto Narcea en Asturias; comarca de Babia, comarca de Palacios del Sil, Páramo del Sil y comarca de Luna en Leyón). Se desconoix a población que lo charra encara. Belunas d'as suyas caracteristicas han pasau a lo castellano local.

Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

Jota vaqueira

As principals caracteristicas son:

  • Fonema prepalatal fricativo xordo resultant d'a evolución d'as consonants en as silabas latinas IA-, IO-, IU- y GE-
    • IACTU > xeitu (cognato de l'aragonés "chito" pero con un significau diferent de "correcto" u "modo").
    • GENTE > xente ("chent").
    • IUBU > xugu ("chubo").
    • GELATU > xiláu ("chelau").
    • GENERU > xenru ("choven" respecto a un suegro, en castellano yerno y en catalán gendre).
    • IANEIRU > xineiru ("chinero").
    • A parola xatu ("vediello") presenta una etimolochía desconoixida pero ye cognato d'o castellano jato y d'o gallego xato.
  • Se conserva a F- inicial latina d'acuerdo con l'astur-leyonés central y occidental:
    • FARTU > Fartu ("farto").
  • Palatalización d'a L- inicial latina en un soniu africau xordo (che vaqueira) representau en a ortografía asturiana como Ḷḷ, encara que tamién bi ha una tradición d'escribir-lo ts.
    • LUMBU > tsombu ("lomo").
  • Os grupos inicials latinos PL-, CL- y FL- evolucionan ta ch-:
    • FLAMA > chama ("flama").
    • PLUVIA > chuvia ("plevia").
    • CLAVE > chave ("clau").
  • Se conserva o grupo latino /-MB-/ d'acuerdo con l'astur-leyonés cheneral:
    • PLUMBU > chumbu ("plomo").
    • LUMBU > tsombu ("lomo").
    • PALUMBA > palomba/palumba ("paloma").
  • O grupo latino /-LY-/ evoluciona ta "-ch-":
  • Articlo definiu debant de l'adchectivo posesivo:
    • La mia fuecha ("a mía fuella").


Variants occidentals de l'astur-leyonés
Asturiano occidental | Leyonés centro-occidental | Bercián | Paḷḷuezu | Riberán | Sanabrés | Sayagüés | Mirandés