Torroco

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Se veiga tamién Torrueco de zucre.
Torrocos.

Un torroco[1][2][3] u torrueco[4][5][6] ye una masa de tierra apilotada y seca que se debanta d'o suelo, por eixemplo en labrar u en picar con l'ixau, y que ye fácil d'esclafar y de desfer con a man, con o piet u con bel traste.

En agricultura, os torrocos se consideran por lo regular un estorbo, pos a tierra pegada y apilotada asinas no sirve pa tapar a simient, ni rebriga bien as venas d'as plantas, ni absorbe bien l'augua. Por ixa razón, os torrocos s'han de desfer de maneras diversas, como «atablando» a tierra aladrada, u simplament «estorrocando»[7][8] (porque asinas ye o verbo; en aragonés ribagorzano se pronuncia «estorrocá» u «estarrocá»[9]), cosa que se fa picando contra o torroco con o codo de l'ixau u con un bigós.

Diversidat lexica[editar | modificar o codigo]

Seguntes Bienvenido Mascaray, en Campo (Ribagorza) tamién se diz os verbos «torrocaciar»[3] u «estorrocaciar»,[3] a l'igual que o verbo cheneral «estorrocar».[3]

O torroco en a fraseolochía popular[editar | modificar o codigo]

  • Marcha a estorrocar![10] - esprisión popular d'encarranye con a cual se demanda a l'interlocutor que marche y nos deixe estar tranquilos un rato.
  • Estripa-torruecos - persona de pocas luces, de qui se conta que no se le puede encomendar treballos de discurrir.

Sociolingüistica de l'uso de «torrueco»[editar | modificar o codigo]

En 1973, Pedro José Escudero Buil fizo un estudio sobre a pervivencia de lexico aragonés en o suyo lugar de Plana de Uesca, Monflorite. Entre as personas enquestadas nomás que una deciba «torrueco» y no pas «torroco».[4] Yera una d'as dos personas de mas edat que participón en a enquesta, naixidas arredol de 1890.[4]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. MONEVA y PUYOL, Juan, Vocabulario de Aragón; Institución «Fernando el Católico» + Prensas Universitarias de Zaragoza + Xordica Editorial. Zaragoza, 2004. ISBN 84-88920-97-0
  2. RÍOS NASARRE, Paz, Bocabulario d'o Semontano de Balbastro (de Salas Altas y a Redolada); Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, 1997. ISBN 84-86036-63-1
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 MASCARAY SIN, Bienvenido, Vocabulario del habla de Campo (Ribagorza, Huesca); Prensas Universitarias de Zaragoza + Xordica Editorial. Zaragoza, 2013. ISBN 978-84-96457-87-4
  4. 4,0 4,1 4,2 ESCUDERO BUIL, Pedro José, Léxico aragonés de Monflorite; Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, 1995. ISBN 84-86036-51-8
  5. PARDO ASSO, José, Nuevo diccionario etimológico aragonés (voces, frases y modismos usados en el habla de Aragón) (Facsímil); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2002. ISBN 84-8094-101-4
  6. TOMÁS ARIAS, Chabier, El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses. Uesca, 1999. ISBN 84-8127-095-4
  7. ROMANOS, Fernando y SÁNCHEZ, Fernando. L'Aragonés de A Fueba. Bocabulario y notas gramaticals. Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa, 1999. ISBN 36-86036-68-2.
  8. SOLER BETÉS, Amparo-Ángeles. Replega de bocabulario de Ballobar; Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, 2004. ISBN 84-95997-12-6
  9. ARNAL PURROY, Mª Luisa, Diccionario del habla de la Baja Ribagorza Occidental -Huesca-; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2003. ISBN 84-8094-052-2
  10. GARCÉS LÓPEZ, Agliberto (NAGORE, F. ed.). Fraseología del habla popular aragonesa (2º ed); Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa. Uesca, 2005. ISBN 84-95997-16-9