Sekaisa

De Biquipedia
(Reendrezau dende Segaisa)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Sekaisa
Ciudat celtibera
Entidat
 • País
Ciudat
Celtiberia
Coordenadas 41°18’ 4’’N 1°31’ 2’’U
Habitants Celtibers
Pueblo Belos
Provincia Hispania Tarraconense
Actual Mara
Belmont de Gracián
Chacimiento en activo en Segeda.

Sekaisa (en escritura iberica , en latín Segeda) estió un oppidum prerromano situau en a Comunidat de Calatayut (Zaragoza), concretament en a redolada entre l'actual Mara (ciudat viella) y Belmont de Gracián (ciudat nueva). Yera a ciudat mas important d'os belos y cudió moneda arredol d'o sieglo II aC.

Guerras celtibericas[editar | modificar o codigo]

Fació parti d'as guerras celtibericas por o intento d'enamplar as murallas d'a ciudat en o 154 aC, ya que Roma lo utilizó como casus belli pa la conquiesta d'a Celtiberia. S'alioron a una d'as tribus celtiberas mas poderosas, os arevacos, cual ciudat mas important yera Numancia. As fuerzas combinadas d'os dos pueblos aturoron primero l'ataque d'o cónsul romano, Quinto Fulvio Nobilior, contra Sekaisa y dimpués lo refusoron en Numancia.

En l'anyo 153 aC, s'enfrontinoron a o exercito romano dirichiu por Quinto Fulvio Nobilior, composau por 30.000 hombres, y as tropas celtibericas de segedenses y numantinos a o mando de Caro de Segeda. O resultau d'ista primera batalla estió a favor d'os celtibers, morindo 6.000 romanos.

Cambeo d'o calandario romano[editar | modificar o codigo]

Dimpués d'a redota d'o cónsul Nobilior, o Senau decretó a modificación d'o prencipio d'o curso politico romano, que dica alavez prencipiaba en as idus de marzo -15 de marzo-, adebantando a elección d'os cónsuls a las kalendae de chinero -1 de chinero-. A calendata d'a elección d'os cónsuls varió en diferents momentos d'a Republica romana estando en abril, mayo, pero mas que mas en marzo, coincidindo con l'arribada d'o buen tiempo. A partir de l'anyo 153 aC ista elección s'alinió en l'1 de chinero con o prencipio de l'anyo civil, lo que se mantenió dica a fin de l'uso d'ista institución politica.

Manimenos, se considera que l'anyo civil romano ya prencipiaba l'1 de chinero dende, seguntes a tradición, zaguerías d'o sieglo VIII aC, cuan o rei Numa Pompilio lo heba estableixiu[1][2][3][4].

Cudición monetaria[editar | modificar o codigo]

Moneda de Sekaisa d'os sieglos II a o I aC

Sekaisa fació as suyas primeras cudicions entre os anyos 170 y 154 aC, ases, unidaz de bronce y divisors. Cudindo tamién denarios d'archent pa bosar os tributos de Roma.

Cudió moneda d'archent y bronce mientres o sieglo II y dimpués primerías d'o sieglo I aC, emplegando en a suya leyenda o suyo nombre en celtiberico, Sekaisa. Pero por as pocas emisions d'archent, s'entiende que l'archent no se i cudió guaire u que dimpués se fundió.

As suyas cudicions se repartioron entre seis emisions diferents. O bronce se cudió en todas ellas, l'archent nomás en a segunda y a tercera emisión.

En a primera y segunda emisión (Segeda I) emplegoron os disenyos d'una cabeza de lupo en l'anverso y un chinete y un au en o reverso.

Posteriorment, en l'anverso, pa todas as valors se fació servir o disenyo d'un busto varonil, con u sin barba, con a posibilidat d'estar acompanyau d'un simbolo. En o reverso s'emplegó o disenyo d'un chinete con diferents atributos, siga una lanza, un au u una palma en as valors mas altas; un caballo pa la metat y o sexto; y meyo pegaso y chabalín pa os tercios.

A emisión tercera y sexta estioron as mas amplas y as que se dispersoron, arribando enta as zonas meneras d'Ulterior y a Beturia, relacionau posiblement con o movimiento de chent norte-sud d'o sieglo II aC u de l'actividat militar.

O maximo en a cudición se produció en a metat d'o sieglo II aC, cudindo a segunda y tercera emisión, coincidindo con una crisi en Celtiberia, o taller podría haber cudiu moneda pa bosar os tributos desichius por Roma a partir d'os pactos que teneban como en atros casos, como narra Apiano en o suyo libro Iber 45, 48 y 50, pa o pago d'os en auxilia belos baixo Vetilio, en o 146 aC en os momentos de plena guerra numantina.

As atras emisions podrían estar pa uso local. A sexta emisión estió a mas larga en o tiempo, 20–30 anyos, talment pa resolver a manca de numerarios. A cudición en o segundo puesto (Durón de Belmonte de Gracián) con o mesmo nombre, mos indica una pervivencia politica y d'habitants de l'anterior.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • Historia de España, dirigida por M. Pidal, Ed. Espasa Calpe, Madrid, 1960-1982, Tomo I, vol II y III. Tomo II, vol. I y II
  • Protohistoria de la Península Ibérica, Barcelona, 2001.
  • Burillo Mozota, F (2007), Los Celtíberos (Etnias y estados), Barcelona. Crítica.. ISBN 9788484329497.
  • Burillo y Mozota, F (2006), Segeda su contexto histórico: Entre Catón y Nobilior (195 al 153 a.C.) : homenaje a Antonio Beltrán Martínez, Centro de Estudios Celtibéricos de Segeda. ISBN 978-84-611-4203-3.
  • Burillo y Mozota, F (1999), Segeda (Mara-Belmonte de Gracián) La ciudad celtibérica que cambió la historia, Seminario de Arqueología y Etnología Turolense.
  • Gomis Justo, M (1999), Las acuñaciones del taller monetal de Sekaiza, Universidad de Valencia, Departamento de Prehistoria y Arqueología.
  • Marqués, N F (2018). Un año en la antigua Roma: la vida cotidiana de los romanos a través de su calendario. Espasa.
  • Vives Escudero, A (1980), La moneda hispánica, Juan R. Cayón Editor Numismático.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (en) Vidas semblants. Plutarco. Vida de Numa, 18-19.
  2. (es) "Fastos". Ovidio Nason Publio. Capítol I, 44; II, 51
  3. (es) ¿En qué mes comenzaba el año en la Antigua Roma? • Antigua Roma al Día. Antigua Roma al Día. 1 de chinero de 2018.
  4. (es) Un año en la antigua Roma: la vida cotidiana de los romanos a través de su calendario. Néstor F. Marqués. 2018. Espasa. ISBN 9788467051513. Pach. 152.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]